Truyện dài: Âu Cơ

Minh thương của má,

Khi nãy má phải bóp dầu bả vai phải, nhức mỏi quá con ạ. Cả hơn hai tuần nay má làm thêm giờ, hãng đang cần, thứ bẩy cũng vào làm thêm nửa buổi, giờ cánh tay nhức nhừ chịu không thấu. Má lớn tuổi rồi, tay yếu, mắt cạn tinh tường. Đọc báo một chút là mỏi. Việc má làm bao nhiêu năm nay, assembler là hạng thấp nhất trong ngành điện tử, chỉ cần chút cần cù, siêng năng, cần mẫn là xong việc. Suốt ngày ngồi một chỗ, làm theo lối giây chuyền, hàn xì vặn nối mấy sợi giây cap. Nơi má làm, đủ mọi hạng, giống dân khác nhau, như Mỹ quốc thu nhỏ. Má cũng thăng trầm theo nghề này, nhưng nhờ nó, mà chị con ăn học được đến ngày hôm nay. Và má cũng có nơi ăn chốn ở tương đối bình yên, thoải mái ở những năm cuối đời.

Có những giai đoạn toàn bộ hãng điện tử trong vùng xuống dốc, má bị mất việc, phải lãnh tiền thất nghiệp một thời gian, rồi chạy đôn chạy đáo kiếm việc khác, kiếm không ra, lo lắng thiếu thốn, lòng dạ thường trực bất an, lo âu mất ngủ. Thôi thì má kinh qua đủ cả. Lúc các con còn nhỏ, vô tư học hành ăn chơi. Thời gian sau, điện tử vùng này lại khá lên, thiên hạ tha ho làm thêm giờ phụ trội, má thêm tiền sắm sửa cho hai con được những thứ bình thường mà ngày trước chỉ nằm trong ước mơ hay dự định. Giờ đây hai con không cần đến má nhiều nữa, má chỉ làm cầm chừng đủ trả tiền nhà, phụ chị con chút đỉnh. Má làm thêm giờ hơn hai tuần nay cũng vì muốn dư thêm cho chị con mang về Việt Nam giúp mấy dì, các cháu trong hè này. Con đừng nghĩ má than thở gì hết nghe chưa Minh. Không nói với con thì biết nói với ai đây? Trong hãng ai cũng làm thêm cả, vì manager đề nghị, chỉ không biết kéo dài bao lâu để đủ hàng giao cho người ta.

Minh thương của má,

Đôi khi trong ngày má hồi tưởng lại những năm tháng xa xưa, mà này Minh, hình như càng ngày, má càng nhớ chuyện xảy ra ngày xưa hơn chuyện mới xảy ra hôm kia hôm trước hôm nọ. Đó là triệu chứng lão hóa. Thôi, thây kệ, già là định luật trời đất, cứ bình thản chấp nhân, cưỡng chống chỉ tổ khổ thân mình thôi. Má nhớ tới chuỗi ngày ấu thơ, mới lớn, thiếu nữ... nhưng thường chỉ muốn nhớ tới những hình ảnh mang lại cho má sựêm ái dịu dàng. Đầu mình, chứa đựng toàn bộ trí nhớ, thành gắng kiểm soát chút nào hay chút ấy. Đầu người khác, má chịu thua. Có những lúc bất chợt, ký ức đưa lại cho má sự sợ hãi, như kẻ bị trúng độc, muốn ói, toàn thân co rút, đầu xoay mòng, má phải tự cố kiềm chế, gạt ra khỏi đầu những ý tưởng đen tối kinh khiếp đó. Má ra vườn, hoặc đi nằm nghỉ. Có khi gọi điện thoại chị con, hoặc vô phòng viết cho con. Có khi tới bàn thờ ba con thắp nhang, van vái, khấn xin...

Cảm giác phập phồng, sợ hãi, âu lo trong những ngày sau 30/4/75 thỉnh thoảng bất ngờ ập tới, nhất là ban đêm, ma nằm không đợi chờ nhưng hai tai và mắt cứ mở toang toác nghe rõ mồn một tiếng chân người rậm rật đang bước dần lên cầu thang, rồi tiếng gõ cửa, đập cửa mỗi lúc một dồn dập. Tiếng quát tháo, ra lệnh... Tất cả là sự kiểm tra, xem xét, hạch hỏi. Những khuôn mặt lạ cùng vũ khí cầm chắc trong tay, băng đỏ quấn quanh ống áo, lục soát từ lọ cắm nhang đến dưới gầm giường. Từng sợi tóc là từng cái tội. Mỗi hơi thở là một cái tội.

Sau biến cố 30/4/75, miền Nam Việt Nam bị kiểm soát bởi chính quyền mới, phải đi thưa về trình, tự do căn bản bị tước đoạt. Làm ngu dân, lại để đói, vì thế mất hết niềm tin. Ba con bị đưa đi học tập cải tạo, là sự chia lìa, mất mát trong gia đình mình. Cuốn lịch chị con và má gạch chéo đếm chờ từng ngày ba con về chỉ được vài tháng, sau đó bỏ trống. Cái gì rồi cũng phải quen thôi, cũng qua, ngay cả sự vắng mặt của ba con, để sống còn, tồn tại.

Minh thương của má,

Má đang gặp chuyện bực bội trong hãng, vì bà supervisor và ông Ken. Làm việc mệt đã đành, mà những chuyện linh tinh lắm khi làm mình chán nản cùng cực. Cả hai ưa kèn cựa, kéo má vào phe. Đi làm kiếm tiền đã đỏ con mắt, còn cứ ưa trò chính trị bẩn thỉu, chỉ chực chơi nhau, ai được là hả hê sung sướng. Má gắng gạt không theo phe nào, vì biết chẳng tới đâu. Và có đổi hãng này sang hãng khác cũng vậy, nơi nào cũng có kẻ tốt người xấu, không gặp chuyện này, bày sang chuyện khác. Chén ly trong ro bao giờ cũng kêu lẻng kẻng, biết vậy, nhưng bực thì vẫn là bực. Má đã từng làm nhiều nơi nên má biết. Thiệt tình mà nói, cũng có nơi không khí, con người làm chung đỡ phiền phức hơn, nhưng không nơi nào hoàn hảo cả, hoa là thế giới đại đồng... không tưởng của Cộng Sản, hoặc là thiên đường của đức Chúa Trời. Má từng chứng kiến những cuộc tranh cãi, ý kiến, hơn thua, thù vặt, phe phái, chơi nhau, dành giật, rốt cuộc là "đì" lẫn nhau. Ma không muốn thuộc phe này nhóm nọ. Thọc mạch chỉ tổ đau đầu. Nịnh hót, khen chê, lấy điểm chỉ tổ nhọc thân. Một mình, cũng là một phe. Má chủ trương làm xong công viêc thì về nhà. Ai tốt hợp với mình thì mình chơi, ai xấu thì mình tránh. Nhóm má chỉ 12 người, mà biết bao chuyện lôi thôi, phiền phức. Nào liên hệ tình cảm, rồi đánh ghen, đi sớm về trễ, đẩy công việc cho người khác, giao việc không đồng đều, dành nhau từng giờ phụ trội, nói xấu, đặt điều... Má thấy nhiều khi cứ mắt nhắm mắt mở để người ta yên là mình yên. Má già rồi, bon chen chỉ tổ thêm mệt thân mệt trí. Sức lực, khả năng của má giờ giới hạn, ngôn ngữ lại bất đồng, nhưng bực thì vẫn bưc. Sống là sống với người khác, với người chung quanh, không thể sống một mình. Vui buồn lây lan, bực bội đành gánh lẫn nhau.

Minh thương của má,

Má nhớ lúc hai con còn nhỏ thích chui rúc vào lòng má. Hai chị em cười giỡn đó, rồi cãi cọ đó. Dành nhau từ thức ăn vặt, như chip, bánh, kẹo, nước ngọt, đồ chơi, và cả má... nhưng chẳng khi nào dành cơm. Vậy mà mỗi khi một trong hai đứa đi đâu về trễ, là đứa kia hỏi đứa nọ, đi đâu? khi nào về? sao đi lâu quá vậy? Rồi thì lẩn thẩn đi vô đi ra. Má thấy hai chị em con yêu thương nhau, quyến luyến nhau, và lo cho nhau, lòng má vui sướng không thể tả.

Nhưng cũng có lúc hai đứa ganh nhau, nhất là chị con, lộ tỏ rõ hơn. Cái gì chị con cũng muốn được nhất và phải trội hơn con. Khi còn bé, ai khen con đẹp trai mà không khen chị con đẹp gái là chị con xụ mặt ngay tại chỗ, vì vậy, khi gặp vài người thân quen, má phải nhắc họ là không khen thì thôi, còn khen là phải khen luôn cả hai. Sau càng lớn, chị con bỏ bớt tính xấu này. Học hành cả hai đều khá. Chị con cần mẫn, chăm chỉ. Con ham chơi, lơ đãng làm má phải nhắc chừng hoài.

Má có thói quen ưa ngồi ngắm khuôn mặt con khi say ngủ. Khuôn mặt của con, trời ơi! sao mà dễ thương hết sức! Khuôn mặt của con khi ngủ tạc khuôn mặt của ba con ngày trước, con có biết điều này không Minh?

Má nhớ một lần, nhìn hai con chơi bóng rổ ngoài sân, đùa giỡn, miệng tía lia, hòa với tiếng banh căng dội trên nền xi măng, mặt hai đứa tươi rói, má đứng trong bếp, lòng sung mãn tột cùng. Hạnh phúc làm má chảy nước mắt. Má thấy mình như con bé nhẩy cao được giải huy chương vàng thế vận hội, sung sướng quá, con bé cũng khóc.

Khổ quá cũng khóc, mà sướng quá cũng khóc. Con người rõ là rắc rối, phức tạp, khó hiểu nổi.

Minh thương của má,

Hôm nay là thứ bẩy, má quyết định không đi làm thêm giờ, gọi điện thoại chị con mấy lần nhưng không gặp. Ngày mai là sinh nhật của chị con, má đã gửi đôi tất len má đan, và cái check, không biết chị con đã nhận được chưa. Má đang trông coi hai đứa con của Carol vài tiếng, cô ấy nhờ. Hai đứa nhỏ ngoan ngoãn, con em láu lỉnh hơn con chị, nó đi nhanh hơn, nói nhiều hơn, và ăn cũng nhiều hơn. Má xào mì, món hai đứa thích, gọi là spaghetti. Carol bị ticket xe, phải đi học. Tối qua cô ấy qua ngồi khóc lóc, ba tụi nhỏ bỏ đến nhà bồ ơ hơn cả tuần lể chưa về. Carol đang có bầu sáu tháng. "Có bầu vì ổng muốn con trai," Carol nói. "Thôi thì chiều chồng vậy, vả lại Chúa cho bao nhiêu thì mình nuôi bấy nhiêu." Carol ở sát nhà mình ba năm nay mà má chưa từng thấy ông chồng có cử chỉ tốt đẹp gì với vợ cả. Má cũng ít khi nghe Carol noi tốt về chồng. Thỉnh thoảng hai người cãi nhau to tiếng, đồ đạc bể loảng choảng, rượt đuổi, con cái khóc thét. Có lần cảnh sát đến lập biên bản, bắt ông phải đi học lớp chừa tội đánh vợ, nhưng chỉ được một thời gian ngắn, rồi đâu cũng vào đó. Nhìn cảnh tượng này, má nghĩ phải chi đàn ông dịu dàng, nhẹ nhàng, ngọt ngào hơn một chút, và đàn bà cứng rắn, bản lĩnh, quyết định hơn một chút. Nghĩa là, cả hai giới tính sẵn sàng đổi hay san sớt một chút phần của mình cho người kia thì thế gian này hay ho biết dường nào! Chắc chắn sẽ giảm bớt, không những tội phạm, bạo lực, đồng thời dân số trên trái đất này nữa.

Nhắc chuyện của Carol, má nhớ hôm nọ đang ngồi nói chuyện gì đó, cô Mây chợt buột miệng nói, "Sao cháu thấy thời của bác, mẹ cháu... hầu như người nào cũng lận đận vì... đàn ông, không bằng cách này thì bằng cách khác." Đàn bà thời má lớn lên được dạy dỗ từ trong gia đình ra đến ngoài xã hội rằng, người phụ nữ phải chịu lệ thuộc vào người đàn ông. Người đàn ông lý tưởng là người luôn bao bọc, che chở cho người đàn bà. Đàn ông là phái mạnh, đàn bà là thứ yếu. Đàn ông là le sống. Người thiếu nữ kiếm chồng như kiếm cha để được nuôi nấng, lo toan cho mình. Nhưng trong thực tế, đa phần thay vì kiếm người cha hóa ra là... thằng con trai. Người đàn bà lại phải nuôi, chăm lo, săn sóc.

Trường hợp bà ngoại, má, hay một số đàn bà má quen biết, không có đàn ông vẫn sống được, và sống rất ngon lành, dù hoàn toàn không phải là sự chọn lựa.

Minh thương của má,

Trưa nay má đến thăm bà Tư, đem theo cái bánh giò, tô phở chín, phong thuốc lá, và hai xâu bia Budwiser, toàn những món bà ưa thích. Bà vẫn hỏi má sao không đưa hai con đến thăm bà, má vẫn trả lời hai con giờ ở xa má lắm lắm!

Bà Tư quá đỗi già nua. Già đến mức không cách chi già hơn được nữa! Bà giờ chỉ còn da bọc xương, hai chân khẳng khiu như hai cổ tay chị con khi lên tám. Bà di chuyển bằng cách bò lết quanh nhà. Đầu bà trọc lóc, chẳng còn sợi lông mi lông mày, tất cả trụi lụi trụi lơ. Cười chỉ toàn lợi mà ưa cười miết. Mỗi ngày bà vẫn tiêu thụ hai *** Budwiser, hai điếu Malboro, hai *** Ensure. Thím Lợi ở sát cạnh, ngày ba bận qua chăm sóc cho bà, tiền công chính phủ trả. Mỗi lần nói hoặc hỏi gì, má phải kề miệng hét to vào tai bà, bà bị nặng tai, gần như điếc đặc. Bà ưa vuốt nắn cổ tay má, và hết còn nhờ má đưa đi thăm cô Bồi rồi, vậy cũng đỡ cho má con ạ. Cô Bồi giờ đang ở đâu thiệt tình má cũng không biết, chắc là trong một nhà thương tâm thần nào đó. Má định tuần tới vào nhà thương thăm chú Lỡ môt chút. Tấm ảnh cô Bồi, bà treo trên đầu ghế xa lông. Trong ảnh cô Bồi chẳng có dấu hiệu gì là bị tâm thần phân liệt cả. Cô Bồi trong ảnh độ chừng 10 tuổi, mắt tròn xoe, má bầu bĩnh, tóc cắt bum bê, coi thật xinh xắn. Cô Bồi không khùng điên xõa tóc cởi truồng đi lòng vòng sau nhà. Cô Bồi không bẻ tay bà (má) Tư. Cô Bồi không áo tím hoa cà nhét trong quần tây đen đeo nịt vàng to bảng, chiều chiều đứng trước cửa ca vọng cổ vọng sang nhà mình, lan cả khu chung cư chính phủ trợ cấp.

Nhìn bà Tư, má nghĩ cái thân mong manh kiếp người quá ngắn ngủi, thoáng một cái chớp mắt, mà chứa đầy tai ương, hoạn nạn. Cơn gió khô thổi phù qua không nghĩa lý gì đến đời bà Tư cả. Trước khi chào bà về, má nhìn, thầm hỏi, bà sống dai hay lâu chết? Áp dụng chính sách triết lý ba Q: Cái gì cũng Qua, cũng Quen, cũng Quên. Ngày trước ai có hỏi tuổi bà, bà nói 72. Giờ hỏi bà, cũng 72. Đến ngày lìa đời, có ai hỏi tuổi, bà cũng nói 72. Cái tuổi 72 nó ám, vận vào đầu bà Tư từ lúc mới lọt lòng hay sao con ạ!

Mà này Minh, căn apartment ngày trước mấy má con mình ở giờ cũng là gia đình Việt Nam khác đang ở. Lúc má lui xe, nhìn thấy ông cụ ngồi chẻ rau muống, thằng cháu độ bốn tuổi ngồi cạnh ráp logo. Chỗ con dựng xe đạp, nay họ kê mấy chậu trồng đủ loại rau thơm. Chung cư giờ sơn sửa lại coi đỡ hơn trước nhiều. Thùng rác xây tường xi măng có cổng mở, đóng chứ không để trào tràn ra đường, có cả nắp đậy hẳn hoi, bớt ruồi muỗi nhặng kiến. Rặng thông sau nhà giờ cao chót vót, thân cây chắc phải hai má con mình nối tay mới may ra ôm tron vòng. Tóm lại, má nhận thấy chính phủ thành phố San José giờ để ý, săn sóc người low income hơn ngày trước.

Minh thương của má,

Trưa nay cô Mây đi cùng má ghé vào nhà thương Bascom thăm chú Lỡ. Người Việt mình gọi đây là nhà thương thí. Má và cô Mây phải đi hết sáu phòng mới tìm được đúng phòng. Mấy bà y tá chỉ lung tung. Người bệnh nào mặt mày cũng hao hao giống nhau, khó phân biệt, nhất là đang bị căn bệnh hiểm nghèo, vô phương cứu chữa, nằm chờ ngày đi. Chú Lỡ nằm ở phòng cuôi, dãy cuối. Khuôn mặt chú thoạt nhìn, má không cách chi nhận ra, phải mất mấy phút. Chú nhìn má, má nhìn chú, cả hai chào hỏi bằng mắt, định thần môt lát má giới thiệu cô Mây. Cổ chú mổ đôi, nhét ống thở vao, chú hoàn toàn không nói, không cử động gì được nữa. Chú thở bằng ống và sống bằng nước sữa truyền từ bình vào. Má ngồi kể chú nghe về bà Tư, rằng thảm nhà chủ mới thay, màu xanh dương đậm, màn cửa cũng thế, màu vỏ trứng. Những lá thư, bill của chú, bà Tư vẫn cất trong hộp giấy để ngay ngắn trên bàn cho chú, đợi chú về đọc. Trong khi nghe má kể, chú nhìn má không chớp mắt. Má đọc được điều chú đang nghĩ trong đầu, "Nói nữa đi, đừng ngưng. Chị làm ơn nói tui nghe về má tui. Bả ra sao? đang làm gì? Con Bồi ở đâu? có khỏe không?" Má kể tiếp, "Má anh vẫn mỗi ngày hai *** bia Budwiser, hai điếu thuốc Malboro, hai *** sữa Ensure. Thím Lợi ở sát cạnh hằng ngày qua ba bận chăm sóc bà cụ. Và ti vi vẫn mở 24/ 24." Má thấy nước mắt chú ứa. Môt lát sau, má cầm tay hỏi chú muốn gặp má phải không, chú nhắm mắt, rồi mở, má hỏi cả thẩy ba lần, để nghĩ rằng mình không nhận xét sai, vì cũng câu hỏi tương tự như vậy cách đây mấy tháng, chú lắc đầu.

Má và cô Mây chào chú, đôi môi chú run run như gắng hết sức mấp máy. Má phải nói giùm, "Tôi biết chú muốn nói cám ơn, thôi chú an tâm nằm nghỉ, tuần tới tôi sẽ đưa má chú vào thăm chú."

Ra khỏi phòng, má nghĩ, có lẽ chú Lỡ biết mình sắp đi.

Má thấy trong người khó thở và đuối sức. Má cần đi nằm một chút.

Minh thương của má,

Suốt cả ngày nay má cứ bần thần làm sao. Mấy lần ráng sức ra khỏi giường, vào bếp pha ly trà nóng, ngồi nhìn ra mảnh vườn quen thuộc, nhưng không thấy gì hết, ngoài sự trống rỗng. Má biết nỗi buồn bã, âu lo đang ăn lan trong người, mong rằng sẽ qua, chiều nay hay sáng mai ngủ dậy, hoặc cùng lắm lấn qua bữa mốt. Tất cả đến rồi đi, đọng rồi tan, có rồi mất.

Minh thương của má,

Nắng lung linh ngoài khung cửa sổ. Thứ nắng lấp lắng, óng ả như hàng vạn giây kim tuyến nhả xuống từ trời. Khí hậu mùa xuân bắc Cali tuyệt vời.Vạn vật bừng bừng sức sống. Hai cây bông giấy hoa bám kín cành, lấn cả lá. Chậu ngọc lan nụ nhú má đếm hết xuể. Hoa hồng nhà ta vẫn dai dẳng sống. Con biết má thương qúy hoa hồng nhất phải không Minh? Vì sư kiên trì, dẻo dai, trung thành, mạnh mẽ của nó. lại đẹp nữa, đủ sắc màu, lá xanh quanh năm. Giờ đây má chủ trương trồng loại hoa nào dễ dàng chăm sóc. Qua rồi cái thuở chuyên sưu tầm những loại hoa càng qúy càng khó trồng càng thích thú Bông hoa nào dễ trồng, dễ chăm sóc, làm vườn nhà mình tươi thắm là má trồng. Nắng lung linh, nhẩy nhót ngoài kia. Lá và hoa như đang đồng ca. Má nhấp ngụm trà cúc, cảm giác bình an, tĩnh lặng ngay trong giây phút này, nơi đây. Má biết con mỉm cười hài lòng khi nghe má nói ra những điều như vầy.

Nắng xuân rực rỡ, chứa chan. Trời xuân hiển lộng. Mùa xuân cho ta sự sống và sinh tồn. Gió thổi muôn ngàn lá như thổi điệu nhạc vui tươi. Đôi bướm cánh vàng vờn lượn như cặp tình nhân. Những con chim sẻ chim chíp trên nóc nhà. Mấy chú sóc nô đùa rượt đuổi trên cành sồi, y như hai con ngày còn bé bỏng sống trong vòng tay ôm của má.

Cô Mây ra sau vườn, đứng nhìn má cắt bỏ những hông hoa héo tàn. "Cháu thấy hoa đang tàn hay hoa đang nở đều có vẻ đẹp riêng." Rồi cô nhìn má, như thầm bảo, "Bác cũng là đóa hoa đang tàn..."

Minh thương của má,

Viết được, kể được, nói được... tin rằng có con đang lắng nghe, chia sẻ những điều má nghĩ ngợi, thao thức, trăn trở, nao lòng là điều may mắn, hạnh phúc vô tận trong phần đời còn lại của má.

Má nói điều má nghĩ và gắng diễn tả thật giản dị. Nghĩ sao nói vậy, như cách má áp dụng, hành xử trong lối sống thường nhật. Má sợ hãi sự phức tạp, rắc rối, khó hiểu. Nó liên tưởng tới khổ đau, buồn thảm, đắng cay. Thời gian cùng sự số gắng đã vơi bớt trong má rất nhiều. Thời gian là liều thuốc tiên, và hai con là liều thuốc bổ, giúp má vin dậy, những lúc quỵ ngã.

Má tâm sự cùng con những gì má phải nếm trải. Hãi hùng, kinh khiếp, nhẫn tâm, bạo tàn... nhưng rồi cũng phải loãng tan, chỉ để tồn tại, sống. Có lúc trí nhớ chẳng phải là cái rổ đầy hay lỗ hổng mà còn là màn sương xóa nhòa, như khi ta nhắm mắt, chẳng còn nhìn thấy gì phía trước, nhớ những gì đáng nhớ, gạt những gì cần gạt. Làm được vậy rất khó, dù biết khổ đau hạnh phúc đeu do tự tâm ta.

Tất cả chỉ là những biến cố, tai nạn đến rồi đi, nghĩ rốt ráo tận cùng thì chết cũng chẳng phải dễ con ạ. Sức con người bền bỉ ghê gớm lắm. Má nói phần má, còn muôn người khác má chẳng dám luận bàn.

Má tránh nhắc tới biến cố bất hạnh, con biết phải không Minh? Nhưng có lúc, bất chợt nó lại trồi trục lên. Những lúc như vậy, bàn tay má lạnh ngắt, đầu má cứng ngắc, bụng thóp co từng hồi, hai ống chân chực quỵ. Má nhắm mắt, cố hít sâu, nắm chặt tay, rồi thở ra, ngẩng cổ... từ từ... như nắm lấy lại thân mình, từ từ bình tâm được một chút, biết mình còn hơi thở.

Cực kì bi thảm, Minh ạ!

Ra đi là sự đã liều. "Cột nhà biết đi nó cũng đi." Câu nói nghe như diễu như đùa nhưng vô cùng đúng trong thời điểm đó. Ra đi là bẩy phần chết, ba phần sống. Hai con là lẽ sống. Má thi hành điều ba con dặn, "Bằng mọi giá phải đưa hai con đi." Hoàn cảnh xô đẩy mọi người cùng suy nghĩ như nhau, những nhận thức phù hợp, dẫu về sau, khi mọi chuyện tương đối bình lặng, nhận ra rằng, không hẳn quyết định, chọn lựa nào cũng đúng.

(.....)

Tự Do đồng nghĩa bằng mọi giá, thậm chí vô giá.

Cái ghe mong manh mười lăm thước dài, bốn thước ngang mặc xuôi sóng gió. Nước tiểu nước mưa nước mắt cũng là nước. Máu cũng là nước. Nước ối cũng là nước. Đại dương mặn chát như nước mắt, máu, nước ối.

Những con tàu làm ngơ, lướt qua... lướt qua... cứ lướt qua...

Rồi thì lục soát tư trang, tiền bạc, cướp bóc. Tụi đánh cá Thái Lan, da thịt ướp mùi biển mặn. Sương gió ngập ngụa chát đắng.

Khóc lóc. La hét. Thét gào.

Rồi lại lục soát, cướp bóc, tước đoạt quyền làm người. Người như thú vật, bản năng bôi xóa lương tâm.

Những lời van xin, quỳ lạy, chấp tay vái tứ bề, mọi đấng của đám thuyền nhân.

Nhưng sao... Trời tối. Tâm che. Trí bịt.

(.....)

Minh thương của má,

Kể con nghe cuối tuần vừa qua má làm gì. Má loay hoay ngoài vườn gần trọn ngày thứ bẩy. Nhổ cỏ dại, cắt tém hai cây hoa magnolia cho gọn, hốt đống lá khô ngoài bìa đường. Sáng chủ nhật đi một vòng Farmer's Market với cô Mây, lựa mua trái cây và rau tươi. Chiều về lau cọ nhà tắm, cầu tiêu, dọn sạch tủ lạnh. Má gọi điện cho chị con hai lần nhưng không gặp. Chị con gọi lại khi má đi vắng, vậy là má con rượt đuổi hỏi thăm nhau.

Trời San José mấy ngày nay khí hậu rất tốt. Nắng ráo, ấm áp. Má mua được bịch vải tươi, không ngon lắm, hột to cơm mỏng, ăn xong một lát thì cổ họng ngứa. Má đưa cô Mây, cô không tỏ vẻ hào hứng lắm. Nhiều khi má mua cái gì ăn, chỉ là mua kỷ niệm thời xa xưa. Bịch vải vừa đắt lại vừa dở, còn làm ngứa cổ, má bị như vậy mấy lần, nhưng thấy lại ưa mua, ăn rồi, tự nói lần này là lần cuối, nhưng chẳng biết rồi sẽ bao nhiêu lần cuối nữa. Má cũng mua được chậu lan vàng lấm tấm nâu, chưng trên bàn gỗ mặt kiếng kê kề cửa phòng con. Hoa lan lâu tàn và đẹp, dù không mùi thơm. Má chơi sang một bữa, chậu hoa 25 đồng. Ông người Nhật bán, khi giao chậu hoa cho má, bảo là giữ gìn, chăm sóc hoa nở cũng được hai-ba tháng.

Minh thương của má,

Có những lúc, như lúc nãy má ngồi hàng giờ cạnh khung cửa sổ, nhìn chăm chăm ra vườn sau. Ý tưởng nhảy lò cò trong đầu, nhưng không làm má xốn xang, trái lại tương đối bình an. Vui một chút và buồn một chút. Có như vậy, má mới ngồi hàng giờ được chứ, phải không Minh?

Lúc nãy má nhớ về một buổi chiều nào đó, đã lâu lắc, con khoảng 8 tuổi, học lớp hai, bất chợt nhìn má, hỏi sao nhà mình không có ba như tụi bạn của con. Ba thằng Nick đưa nó đi chơi basket ball. Ba thằng Andrew chở nó đi học. Ba thằng Jason là coach phụ đội basketball trong trường... Con hỏi, mắt không ướt nhưng đôi má phụng phịu. Nhìn con má biết, một lúc nào đó con thèm có ba. Thì ước muốn cũng bình thường thôi, nhưng má biết là con biết không thể có ba, không có nếp sống có cha lẫn mẹ như tụi bạn con được. Má im lặng, những lúc như vậy. Rồi đợi tối đến, nằm gãi lưng con, má nói, "Thằng Michael sát cạnh nhà mình là con nuôi. Con Laura sống với má kế thương nó như con ruột. Thằng Carl cũng chỉ sống với má nó. Mỗi gia đình tạo thành bởi nhiều sự khác biệt, không nhất thiết là phải giống nhau." Má giảng nghĩa cho con, lẫn má. Má cũng cần có chồng như những người đàn bà quanh má vậy, nhưng không phải muốn là được, bao gánh nặng chồng chất trên vai má. Lúc lên ghe, rời khỏi Việt Nam, má tự hứa lòng mình, là từ này về sau, đời má như cuộn chỉ, cứ vậy từ từ rút. Nó là cuộn chỉ rối bời. Rồi một lúc nào đó, nhận thức ra rằng, cả đời má chỉ ngồi rút chỉ rối, thì đã già. Mà già thì đã sao, hả Minh?

Một gia đình lý tưởng thời má là, cảnh cha ngồi đọc báo, má ngồi khâu áo, con cái ngồi học bài, bà nội nằm vừa quạt vừa kể chuyện cổ tích cho cháu nghe, ông nội nằm ngửa người vuốt râu rung đùi và ngủ... gật. Đó là hình ảnh trong sách vở má học thời tuổi nhỏ.

Gia đình của riêng má thế nào, là do má định đoạt. Ba con cùng chị em con luôn sống trong sự yêu thương tròn đầy của má, vậy là đầy đủ. Đúng không Minh?

Minh thương của má,

Khi nãy cô Mây mua về hộp bánh donut còn ấm. Đầu ngã ba nhà mình mới mở tiệm donut. Lấy tên hiệu là Happy Donuts. Chủ là người Cam Bốt, vợ chồng con cái túa ra làm tất. Donut ngọt, béo, cô Mây ăn một cái và uống kèm ly sữa low fat. Nhìn cô ngồi ăn một cách ngon lành, còn má thì chịu. Tuần tới má có cái hẹn đi check lại cholesterol. Ap huyết má dạo này hạ xuống được một chút, nhưng vẫn phải uống thuốc. Đến tuổi này, thân thể như cái xe, chạy mãi thì không hư cái này cũng hỏng cái nọ.

Trời hôm nay có gió lớn. Xem TV, khí tượng báo mấy ngày tới trời âm u và có mưa nhẹ. Mưa xuân má cũng thích, lớt phớt không ướt được đất lâu, chỉ sợ trở trời, mình mẩy nhức buốt. Má già mất rồi Minh ạ, mắt kém, da nhăn, tóc bạc, nhớ trước quên sau. Thời gian trước mặt mỗi ngày mo thu ngắn. Thời gian sau lưng mỗi ngày một chất chồng. Đời sống là vậy, ai cũng rồi phải rảo chân qua. Má thấy mình cũng may là không bệnh hoạn gì, còn tự lo liệu lấy được, chẳng phải nằm một chỗ.

Có cô Mây ở trong nha vô ra cũng đỡ. Cô là người biết điều, lễ phép. Một ngày nào đó, cô dọn đi, ở môt nơi khác, chốn khác, thành phố khác, má đành phải chịu thôi. Một mình má lại quạnh quẽ, sống với hai con trong tâm tưởng. Người khác ra sao má không biết, hoặc biết là do đoán mò. Người thì tin vào tôn giáo, người thì dồn sức cho công việc, thậm chí có người vì thơ văn. Còn má, có hai con vực má dậy, mỗi khi bị ngã quỵ. Trong tận cùng nghiệt ngã, tuyệt vọng, thống khổ, đảo điên. Hai con là lẽ sống của má. Má có được ý nghia ở đời sống này là do hai con đem lại. Những lúc sấm sét nổ vang trong đầu, má không còn nhớ gì, kể cả tên mình, má chỉ gọi tên hai con. Hai con la sự cứu vớt, cứu rỗi. Má thở, hít nguồn sống trên khuôn mặt hai chị em con.

Minh thương của má,

Thời gian trôi. Sáng-trưa-chiều-tối-khuya-sáng-trưa-chiều... Má nhìn nắng xuân tươi rói nhảy nhót ngoài bìa hiên với chút ngậm ngùi, như đời má đang trôi.

Ma cũng đã từng, đã trải, đã nếm đủ mùi vị... Những lúc tận cùng kiệt, ôm thân, hỏi trời,"Tôi không tin chuyện xảy ra cho tôi." Rồi nó cũng xảy ra, như ăn uống thở ngủ. "Nói cho tôi biết, đây có phải là cơn ác mộng roi sẽ qua phải không?" Đời má, hết cơn ác mông này, nối tiếp cơn ác mộng khác. "Tôi đã làm gì tệ ác lắm hay sao phải chịu đựng mãi những bản án như thế này?" Những câu hỏi quay vòng trong đầu má. Tự hỏi, rồi tự tìm cau trả lời. Nửa phần người má như tê dại, nửa phần còn lại như miếng thịt thiu rữa. Minh ơi! Tất cả bão tố giông gió đảo điên xảy ra trong quá khứ, đã bao năm nằm sâu lắng chìm dưới lớp bụi thời gian.

Trước mắt má, là sự chờ đón tuổi già âm u một mình. Má tập chấp nhận, tìm cách thỏa thuận với nó, bởi có giẫy chết, thì đã giẫy chết từ bao năm qua.

Má xin lỗi con đã tâm sự những điều quá buồn, dù con là người luôn dõi mắt nhìn theo má. Phù hộ cho má, Minh ơi!

Minh thương của má,

Tuổi đời chồng chất biến thành già nua là lẽ thường tình, má của con cũng là một. Khi nãy soi gương, thấy rõ những đường nhăn chi chít bao quanh mắt, chẳng khác chi những đường chỉ trong lòng bàn tay má. Mắt má cũng trũng sụp, khác xa thời con gái. Ngày ấy tròn to gấp mấy bây giờ. Lông mi lông mày giờ đây cũng rụng gần trụi lơ. Má già thật rồi.

Những lúc ấy thấy mình mênh mông quá. Mênh mông, bởi má chẳng biết dùng từ gì để diễn tả tâm trạng cho chính xác, đành tạm dùng chữ này. Cảm giác không thể ngoái cổ nhìn lui, quay ngược người, như kẻ đã ra khơi, biển trời mênh mông bao la, biết đâu là bến là bờ. Thấy mình nhỏ nhoi, tựa con thuyền vượt biển, trôi đi đâu? giạt về đâu? Sống-chết tựa cái nhích người, trở về với lòng đất biển. Sau biến cố 75, má đã kinh qua cảm giác đó. Mênh mông, bất trắc, sống biết từng giờ. Tương lai là ngay lúc mình đang sống. Như lề đường sau 75, đập phá rồi xây, rồi lại đập phá, rồi xây... như đổi tiền, vật giá lên xuống tùy theo hứng, luât lệ chiếu theo lòng. Tất cả đổi theo từng giờ chứ chẳng phải từng ngày. Đám người mất niềm tin nháo nhao chèn nhau sống.

Rồi những ngày đầu định cư ở Mỹ. Những xa lộ nối dài xuyên bang vô định. Đất Mỹ mênh mông, bất định. Má lọt thỏm. Lọt thỏm bằng sự mất dấu. Giờ đây, nhận rõ ra dấu chân mình được môt chút, thì đã già nua, kề miệng huyệt.

Minh thương của má,

Ném, vất, thẩy vô không gian rộng lớn của Mỹ, đất hiệp chủng quốc, nơi góp nhặt dân tứ xứ, thì mấy má con mình cũng phải sống, chẳng khác chi mấy con sâu róm bò quanh ngó bước chân mình, chỗ đứng cố thủ của thân mình. Không cần nhìn xa hơn, cao hơn hay rộng hơn, mục đích chỉ để tồn tại, sống còn. Sáng ngủ dậy, thấy hai con còn nằm hai bên cho má nghiêng người hôn bên phải rồi xoay bên trái, là thấy đất trời chưa bỏ quên mình.

Những năm đầu ở Mỹ, má sợ lái xe ngang trên những cây cầu xa lộ. Chúng làm tim má ngợp, đầu cứng đơ, mắt choáng váng trăm ngàn vòng tròn nhào lộn. Cảm giác mất hút. Bao nhiêu năm má chỉ dám lái đường trong. Những con đường nhỏ, quanh co, vòng vò, trúc trắc.

Con phải hiểu, má đến từ một nơi mà quay đi đâu cũng đụng phải người, phải cây, phải vật... như cái chổi, cái lu nước, cái mùng, cái ghế đẩu... Tất cả quấn chặt lấy nhau. Tiếng nói, tiếng người rao hàng, tiếng bà hàng xóm, tiếng chó sủa, tiếng sóng vỗ, tiếng mèo gào, tiếng reo cười trẻ con. Mùi muối biển mặn, mùi mồ hôi người, mùi cứt chó, cứt gà. Màu xanh bẹ chuối, màu xanh trời gần. Tiếng dép kéo lê. Mùi khói, mùi trái cây chín ủng miền nhiệt đới. Bụi bặm ruộng vườn, hoa quả... tỏa đầy dậy kín không gian. Đi ngủ ở thế giới khác, thức dậy ở thế giới khác. Vì thế con cứ nói sao má ngồi đâu một mình là cứ hay tựa. Tựa vào tường, đệm xe, đống gối. Những vật vô tri giác đỡ lấy má. Chúng cho má cảm tưởng rằng mình được che chở, âu yếm. Má áp đặt ý nghĩ của má lên chúng. Biến chúng thân cận, cần thiết để sống còn.

Má phấn đấu để tồn tại. Sống ở một thành phố, không lớn lắm so với nhiều thành phố khác trên nước Mỹ, mà không ai cần biết ai lại ai. Hàng xóm, láng giềng cùng những dãy nhà, hàng quán, building... Tất cả vô danh với má. Má hết nhìn thấy được trăng lên mỗi tháng, như không được phép nhìn thẳng mặt kẻ lạ trong đám đông. Lắm lúc má có cam tưởng như mình bị bôi xóa cả tên, cả tuổi, cả hình hài.

Minh thương của má,

Sáng nay má nhận được thiệp báo tin cô Ngọc Nhung, con gái út bác Hưng tháng tới lấy chồng, đám cưới tổ chức tận bên Toronto, chắc má không đi dự được. Bác Hưng là bạn tù cải tạo cùng ba con. Thời gian đó, bác Hưng gái, tên Yến, là người thường xuyên má liên lạc, giúp đỡ, chia xẻ nhiều thứ. Nhà bác đông con, phải bán dần những thứ trong nhà. Mỗi lần má đến là đồ đạc vơi dần. Bác Yến than, phần bán vì nuôi chồng nuôi bầy con, phần mất vì trộm. Má đã từng chứng kiến bác ngồi cạy mấy tấm gạch lót trong nhà tắm đưa đi bán. Áo dài, quần tây, đến áo lót ngực bác bán sạch. Sáu đứa con nheo nhóc. Đứa nhỏ nhất còn bú, đứa thứ nhì bị liệt, suốt ngày nằm một chỗ, muốn gì là cứ hú lên, như vượn. Đói hú, no hú, đái ỉa hú, cười vui cũng hú. Bác Yến không thể buôn bán làm ăn gì được, có gì trong nhà là đưa đi bán sạch, sống thê thảm cơ cực lắm. Lúc quyết định đưa hai con đi trốn, má giữ bí mât không lộ cho bác Yến biết, sau này gặp lai, bác trách sao má kín quá. Nếu biết, bác đã gửi một đứa đi cùng.

Gia đình bác qua sau, theo diện HO. Năm ngoái Bác Hưng bị stroke, giờ tê liệt nửa người phải ngồi xe lăn. Thị giác lại rất kém. Bác Yến ở nhà trông coi bầy cháu nội, ngoại. Má nhớ tính tình bác Yến ưa đùa, lại hay nói thẳng, "Đời giờ hết còn là chữ T: tình tiền tù tội, mà là Đ: xe đạp, đồng hồ, đài phát thanh là giải quyết được tình tiền tù tội." Có lần má đến nhà, bác đang ngồi sau bếp, cửa không đóng, bác chửi sang sảng, chắc lúc đó chịu hết thấu, "Tụi bây là cái đéo gì! hả! Tại sao bắt người ta phải đi học tập cải tạo cái đầu chứ? Trại cải tạo chẳng khác gì Hitler dựng trại tap trung. Tụi bây phải tự cải tạo cái đầu của tụi bây trước đã..." Bác Yến là người có trình độ, đang học luật dở dang thì đi lấy chồng. Mới tháng trước, qua điện thoại bác Hưng nói, "Đời chẳng biết đâu được chị ạ. Trường hợp như chị, anh mất, thế mà yên. Còn tôi, sống chỉ cực thân, làm khổ vợ, phiền hà con cái."

Minh thương của má,

Khi nãy bác Liên rủ má đi chợ Cosco trên đường Senter. Đã lâu má mới vào lại chợ này. Đồ đạc bày cao ngều nghệu, chẳng thiếu thứ gì. Từ đồ chơi trẻ con đến máy cắt cỏ. Thức ăn bán từng bịch lớn cho nhà đông người. Má đi vì vui chứ chẳng cần mua gì cả. Cô Mây ăn cũng ít như má, lại hay ăn ngoài. Má ăn uống đơn giản, rau luộc, cá kho, trà nóng. Ngày trước có hai con, tuổi đang lớn ăn như hạm, nhất là mấy thứ ăn vặt như chip, bánh, kẹo, soda... Đi chợ xong, bác Liên rủ má vào tiệm New Tung Kee ăn khoai môn chiên bột, trứng. Trên đường về, má chợt nhớ hai bánh xe trước gần mòn, cần phải thay. Bác Liên đề nghị cho má mượn thẻ Cosco tuan tới đi thay, giá rẻ hơn những nơi khác. Má ngần ngại, nhưng bác ấy tha thiết quá, đỡ môt số tiền. Má dự định mua cây ngọc lan ở khu Lion làm quà cho bác. Đi đâu bác cũng rủ má đi cùng. Má biết bác thích chậu ngọc lan đã lâu, mỗi lần đến nhà mình cứ trầm trồ cây ngọc lan má trồng, nói hôm nào má chiết cho bác ấy môt nhánh, má thì chẳng biết chiết cành.

Cô Mây bị cảm mấy ngày nay. Cô nhờ má cạo gió. Tối qua má hầm nồi soup rau đau thịt gà. Vừa cạo gió cho cô ấy vừa nghĩ tới chị con. Chị con bị cảm cũng thích má cạo gió, còn con thì nhất định không là không. Chị con giờ sống một mình, những lúc ốm đau biết xoay xở ra sao, má thấy xót xa, lại đi gọi điện thoại, nhắc nhở. Má coi cô Mây như chị con những lúc như vậy. Lan man má nghĩ tới chuyện chồng con, mái ấm gia đình, có người nương tựa lẫn nhau. Cô Mây và chị con đều trên 30 cả rồi. Từng này tuổi, má đã có hai con. Moi lần má nói, chị con gạt ngang, "Thời má khác, thời con khác, má là má và con là con." Còn cô Mây chỉ im lặng cười, nhưng ý cũng chẳng khác gì chị con. Đàn bà con gái như cái đồng hồ, cứ tích tắc, tích tắc gõ. Thời gian chẳng chờ đợi ai bao giờ, nó đã qua là qua luôn. Chồng con hay sự nghiệp? Nhưng má tin rằng, cả cô Mây và chị con sau này nếu lập gia đình sẽ là người vợ tốt, mẹ tốt. Bởi căn bản hai đứa là người ý thức trách nhiệm, co lòng, biết lo nghĩ, thương yêu người khác.

Trời mưa rả rích từ tối qua. Khí tượng cho biết là sẽ còn mưa trong vài ngày tới. Mưa xuân ở Mỹ không to hạt như mưa nhiệt đới xứ mình. Đường phố ướt át, má nói cô Mây đừng đi ra ngoài kẻo bị thấm mưa, bệnh lại lâu lành hơn. Dặn vậy thôi chứ cô ấy cũng cứng đầu chẳng thua gì chị con. Ưng chi là làm cho bằng được.

Minh thương của má,

Tối qua má nằm mơ, giấc mơ ngắn ngủi nhưng làm má buồn bã suốt cả ngày nay. Cảm giác đau đớn ở vùng tim, mấy lần má đưa tay xoa lên ngực trái như thể tự vuốt ve xoa dịu mình. Hình ảnh cái ghe giữa dòng nước, vụt chốc biến thành cái lá xoáy giữa dòng, nơi má con mình bị xoáy cùng cả trăm người khác. Trong giấc mơ, má ngửi mùi tanh tưởi rong biển, rờ chạm mảnh gỗ nhám khô. Những ngón tay bấu chặt thành ghe, nhát dao chặt, đứt lìa ba ngón. Ba ngón tay rơi vãi, máu tuôn loang giữa biển khơi. Nhát dao nhanh gọn đến độ má chưa kịp bưng mắt. Nắng nóng ngất trời. Tiếng rên la. Tiếng ngẹn trong cuống họng. Ngã té bổ nhào của từng loạt bà mẹ gào thét ôm con. "Lạy, lạy họ đi con, lạy họ tha cho, con ơi!" Lạy những người đàn ông nói tiếng như tru, hú giống thú. Đám đàn bà con gái quỳ lạy vái van xin giữa tiếng rú cười hét hò quát tháo. Âm thanh thọc thủng tai. Hai bên đồng hiểu, người xin tha, kẻ không muốn. Chúng dùng hai chân đá và hai tay ghì. Những người đàn ông, con trai nhúc nhích là bị đay xô xuống biển. Ba ngón tay đã là lời cảnh cáo. Cái búa đập vào màng tang người đàn ông kháng cự đang nằm trong khoang không biết đã chết hay còn ngoắc ngoải. Ba ngón tay níu lấy thành ghe như rán giẫy giụa đồng lõa keu cứu van lơn. Đám con nít lùa xuống khoang, níu chặt lấy nhau. Con ơi, níu lấy má. Má thất kinh hồn vía, ôm chặt hai con vào lòng. Bốn bàn tay mà như trăm ngàn bàn tay bấu lấy chặt người má. Rồi nào có được tha! Má nhắm mat, hai con hiện hình, đớn đau tủi hận đâm lì, rồi thiếp ngất, đớn đau rã rời thân xác. Một cô gái lồm cồm bò dậy, nằm úp mặt lên ngực má, tỉ tê gọi má ơi ba ơi. Má lại nhắm nghiền mắt. Tiếng hai con gào gọi má. Má biet, má nghe, má nằm im điếng lặng. Nhắm mắt để được ôm ghì hai con, che chở cô gái. Người má nhão sình như cọng bún dầm nước. Tiếng rên gào thét van xin bằng Việt Anh Pháp Tàu. Mặt trời chói lòa, nổ đom đóm. Khi sợ hãi quá, má bỗng bình tĩnh một cách lạnh lùng.Và ngay giây phút ấy, má phải sống. Sống hùng sống mạnh. Sống với bất cứ giá nào.

Má mệt quá! Con tha cho má vì má đã kể con nghe chuyện không vui. Đã lâu, lâu lắm rồi, má tưởng được yên, nhưng tối qua lại trở về trong giấc mơ. Giấc mơ đến bất chợt má không đỡ được. Má choàng tỉnh, người vả mồ hôi, cảm giác hoảng sợ. Căn phòng tối om, má nghe tiếng máy ghe vọng nổ từ quá khứ, từ giấc mơ. Má bật đèn, ngồi dựa vào tường, chờ đèn đường tắt.

Minh thương của má,

Má nhớ một lần đã lâu, trong buổi họp mặt bạn bè ở nhà bác Huỳnh. Những người khách đêm đó, có chú Quý làm cùng hãng với bác Huỳnh. Thường thì bữa tiệc nào cũng vậy, hay nói lan man đủ thứ chuyện. Từ chuyện nhà cửa, việc làm, sức khỏe, qua chuyện Việt Nam, Mỹ, đến chuyện bồ bịch, mai mối... đề tài cuối bao giờ cũng hấp dẫn mọi người, không thể loại trừ. Má nhớ tối đó suýt nữa má tát vào mat chú Lâm chỉ vì câu nói, "Lấy vợ phải chọn con gái vượt biển qua ngã Hồng Kông, chứ ngã Thái Lan là 95% bị bọn hải tặc dzớt trước rồi." Má nhào ào tới, định tát vào mặt gã một cái, may mà bác Huỳnh cản kịp. Bình thường má là người bình tĩnh, ít nóng ẩu, vậy mà khi nghe câu nói đó, máu du côn du kề trong người má bỗng bừng bừng nổi dậy, chận không kịp. Ức và tức làm má khó thở, thề là đến chết không bao giờ muốn thấy lại mặt gã đó nữa.

Minh thương của má,

Sáng nay trời hiu hiu có lẽ chiều tối sẽ mưa. Trở trời, má thường nhức mỏi bả vai, đầu gối. Bả vai và đầu gối là hàn thử biểu đo lường cơ thể má. Má uống hai viên Tylenol với ly sữa đậu nành hâm ấm, dán miếng Salonpax rồi đi nam nghĩ. Má định ra vườn đào đất trồng chậu lavender lady lilac, nó có mùi thơm dịu như hoa sầu đông bên nhà, nhưng thôi, để mai mốt má làm cũng được.

Suốt đêm qua, con chó nhà bà Pat sau lưng sủa liên hồi, làm má vốn ngủ ít, giờ lại bị mất ngủ, nên hôm nay cứ vật vờ như người nghiện thiếu thuốc, may mà không phải đi làm.

Má công nhận là mình đã lỗi thời, lỗi lối sống so với những người chung quanh, chỉ được sự cần lao. Vài người quen thân nói thế. Nhưng má biết, hiểu được mình. Không ai hiểu mình bằng chính mình. Những gì má trải qua chỉ mình má biết. Những gì má học hỏi, giúp ích cho má, cũng chỉ mình má hay. Có kêu ca, than trách, vật vã rồi thì cũng phải song hết đời mình thôi. Suốt đời má, hiếm hoi có được một ngày sống, nghĩ cho riêng mình. Cuộc sống với má, đồng nghĩa bổn phận, trách nhiệm. Ngày chưa chồng bổn phận là dốc lòng làm hài lòng bà ngoại. Lấy chồng, sanh con đẻ cái, gánh thêm trách nhiệm. Giờ má đang bước chân vào tuổi già, chẳng còn mấy năm nữa là về hưu, đi cho hết phần đời còn lại. Má nhận thấy mình có được nội tâm phẳng lặng ở tuổi xế chiều, dầu rằng luôn cố gắng. Nhưng xét cho cùng, sống là cố gắng hoàn tất nghĩa vụ, nỗ lực chống chỏi với mọi khó khăn. Đừng qua cầu rút ván hay đóng cửa sập nhà, bởi cây cầu biết đâu có ngày chính mình cần. Còn bỏ đi hay nghỉ chơi... thì rồi cuoi cùng biết sống cùng ai đây? Má tìm được sự bình an, là nhờ thỏa thuận với chính mình, dù phải hy sinh, chịu đựng, nhẫn nhục. Má luôn gắng hòa mình vào vạn vật, giữ lòng phẳng lặng. Mặt nước xao động không thể nào thấy được ánh trăng. Gương mờ không thể nhận ra mặt mình. Sống cho người mình thương yêu cũng là hạnh phúc như cho chính mình vậy. Má không dám so má với những người cao cả, hy sinh vì lý tưởng, nhân loại, không cùng máu mủ ruột thịt với mình, như mẹ Teresa chẳng hạn.

Bà Barbara, làm cùng assembly line với má, sàng sàng tuổi má, nói tuổi của kẻ đứng dạng hai chân, một trong nghĩa địa, một ngoài sàn nhẩy. Bao nhiêu năm bà nuôi con, giờ con khôn lớn, bà mới thực sự được sống cho mình, cảm giác như cây được hồi sinh. Thời bà ngoại, má bà ấy chỉ biết ở nhà nuôi con, khi con tự lập cánh sinh, thấy mình đâm vô dụng, phế thải... Bà còn tràn đầy sức sống, luôn ăn uống kiêng khem, siêng tập thể duc, thích đi du lịch, party, hát karaoké... Bà nói thêm rằng, đến tuổi này rồi, đếch cần lo lắng nhiều. Chẳng nên bận tâm nếu mình làm gì sai trái, cũng chẳng còn phải thường trực chứng tỏ. Và sướng nhất là chẳng cần phai tranh đấu điều chi nữa cho nhọc xác, bởi cả đời phải tranh đấu rồi. Chuyện gì đến cứ để nó đến, nó đi thì cũng để mặc nó đi. Bà chỉ chú tâm enjoy những năm tháng còn lại mà thôi. Má nghĩ bà nói cũng có lý. Mỗi người tự chọn cách sống cho mình. Như con người cần nhiều tôn giáo khác nhau. Bà Barbara là người Mỹ, gốc Đức. Còn má là người Mỹ, gốc Việt.

Minh thương của má,

Trưa nay má ngồi ăn với cô Sandy. Cô Sandy người Phi Luật Tân, ở Mỹ tám năm, lấy chồng Mỹ và có đứa con riêng với người chồng trước. Với chồng sau, cô bị sẩy thai hai lần. Cô ấy nhỏ tuổi hơn má nhiều, người Việt mình thì xưng cháu, con và gọi má là thím, dì hay bác, nhưng tiếng Mỹ thì cứ you & I là xong tuốt luốt. Cô ấy rất khổ tâm, khóc cạn nước mắt vì chồng/con. Ông chồng đang có bồ mới. Cách đây mấy bữa, cô giặt quần áo, thấy cái hóa đơn motel trên Lake Tahoe, cô hỏi, ông chối, hỏi riết, ổng nói là bạn. Ngày hôm qua, cô nghe lén điện thoại, hai người lại hẹn hò. Dạo sau này ổng thường xuyên về trễ, tính khí gắt gỏng, xem chuyện ngoại tình là bình thường, tỉnh bơ coi cô không ra gì cả, như đang ở một xứ chậm tiến thời xa xưa, chẳng phải Bắc Mỹ, chỉ thêm bước nữa, đánh vợ là xong. Cổ đang tính chuyện ra ở riêng, rồi sẽ li dị. Còn nỗi khổ tâm khác, gấp trăm lần chồng ngoại tình, là thằng con trai riêng đang học lớp chín bỗng bỏ học, hút xì ke, nhập băng đảng trộm cướp. Cổ kể, mà giọng cùng khuôn mặt đớn đau tột độ. Má xót dạ, bởi có làm má, làm vợ mới thấu hiểu nỗi thống khổ này. Má chỉ biết lắng nghe, tìm cách an ủi. "Nó còn nhỏ, ham chơi nghe lời rủ rê bè bạn, cứ từ từ... mình thương yêu, lo lắng nó, và luôn cho nó thấy là mình không bao giờ bỏ cuộc." Cô chua xót, "Tưởng lấy chồng Mỹ, qua đây chỉ vì con, chẳng cầu tiền cau tiến gì cho bản thân mình cả." Má tin ngay, bởi má cũng từng như cô ấy. Má nhìn quanh, những người đàn bà má quen biết, hầu như ai cũng tranh đấu sống còn là chỉ vì con cái, mong cho tương lai con mình rạng rỡ nên người. Hay tại những người má quen biết đều bất tài hết chăng? nhiều khi má tự hỏi. Những người đàn bà tài giỏi, sang giàu, trí thức, liệu họ sắp xếp cuộc đời có hay ho hơn những người có đời sống bình thường, thậm chí tầm thường không? Những người má tiếp xúc giao thiệp hằng ngày là giới lao công, thấp kém trong xã hội. Con đường độc đạo là nhìn lên, đi lên. Ý chí gầy dựng, đấu tranh sống còn thì họ dư thừa.

Nếu mục tiêu sống cho con hay vì chồng là niềm hạnh phúc thì sư hy sinh, nhẫn nhục, chịu đựng nào cũng có ý nghĩa và đáng được ngợi ca cả. Sống ở xứ Mỹ này, tự do, dân chủ, độc lập... nhưng xét cho cùng, nhìn quanh quất, má cũng thấy nhiều người khổ lắm con ạ. Giàu khổ theo giàu. Nghèo khổ theo nghèo. Giỏi lo theo giỏi. Dở cực vì dở. Khổ thì có từ thời xưa cho tới thời nay. Làm người là khổ rồi! Chỉ khác thời nay, đàn bà tương đối được đối xử bình đẳng hơn, và có thêm được quyền chọn lựa (trong giơi hạn tương đối). Cô Sandy, khổ sở đớn đau khóc than rồi cũng xong thôi, ước mơ có được mái ấm, bạn đời chung thủy không toại nguyện thì sống một mình vậy, vẫn không sao cả. Độc lập tài chánh giúp người đàn bà bớt lệ thuộc vào người đàn ông. Chỉ con cái hư hỏng là đứt gan cắt ruôt. Má cầu mong thằng con của cổ chỉ vì tuổi thành niên ưa nổi loạn, náo động tạm thời rồi sẽ qua đi trong vài năm tới.

.......

Xin lỗi con, má đang kể nửa chừng, thì điện thoại chú Lộc gọi kiếm cô Mây. Má nói cô Mây chưa về, chú cà kê dê ngỗng chỉ hỏi thăm về cô Mây. Chú Lộc là kỹ sư điện tử, làm hãng Intel, lương hơn trăm ngàn, cộng thêm stocks. Chú đã lớn tuổi nhưng chưa lập gia đình, có thiện cảm với cô Mây. Theo má nhận xét, cô Mây không mấy gì ưng chú cả. Tuần trước chú ghé, trong khi trò chuyện, chú nhìn quanh nhà, buột miệng,"Chị và Mây sống giản dị quá!" Rồi tiếp, "giản dị là dấu hiệu của sự chín chắn." Má cười, "Giản dị thì hỏi cô Mây, chứ tôi giản dị là vì già rồi chú ạ!" Cô Mây ngồi im, ngó ra vườn. Lúc chú về rồi, cô nói, "Mỗi lần gặp, toàn nói chuyện tào lao, thậm chí ngốc nghếch, chỉ có câu nói khi nãy là cháu nghe lọt lỗ tai." Má nói, "Khó quá coi chừng ở giá đó cô ạ!"

Bữa nay má kể lung tung, toàn chuyện người này người nọ. Những người quanh má. Thôi, tay má mỏi rồi.

Minh thương của má,

Tối qua chị con gọi nói chuyện rất lâu, giọng tíu ta tíu tít. Khi chị con tíu tít, má nghe như hát, những con chữ cứ quấn chặt với nhau, nghe không rõ. Mọi chuyện gần như được theo ý chị con. Chị con vui là má vui.

Má nghĩ, chị con học xong, tìm được việc làm tốt, rồi lập gia đình, có con cái, sống cuộc đời bình an, ý nghĩa. Má ước mơ như câu chuyện con bé đội rổ trứng trên đầu đi bán. Uớc mơ này nối tiếp ước mơ nọ. Nhưng má sẽ không nhảy tưng tưng để trứng bể, ước mơ tan tành mây khói. Má cung đã từng như vậy, chồng chất ước mơ cho má, giờ thì cạn kiệt. Má giờ đây sống nhiều với dĩ vãng, mà dĩ vãng như nhiều lần má nói với con, là chỉ mong được xóa nhòa cho đỡ nhọc lòng.

Trở lại vấn đề chị con. Ông thầy đỡ đầu khen luận án giá trị, độc đáo. Về chuyện học, chị con nói thì má nghe, ít có khái niệm. Tối qua chị con vẫn còn cái giọng nửa đùa nửa thật, "Giấc mơ làm đạo diễn con vẫn còn ấp ủ đó má!" Má biết, chị con mê phim anh rồi nói vậy. Hồi còn bé, lúc dệt mộng làm ca sĩ nhạc Rock, lúc người mẫu, lúc thám tử tư... Ôi thôi, má đã từng trải qua theo bao giấc mộng của chị con. Hai con mơ gì là má mơ nấy. Trong những giấc mơ chưa bao giờ hai con mơ mình là "bác sĩ" cả, bị hai đứa đều sợ máu me, thây người chết. Đường công danh sự nghiệp chị con còn dài. Được học một trong mười trường giỏi nhất nước Mỹ là giấc mơ ngoài tầm tay với của má.

Má nhớ ngày chị con tot nghiệp trung học, đứng trên bục cao đọc bài diễn văn. Thầy cô cùng má và bạn bè ngồi dưới nghe, lòng má rạo rực, sung sướng không tài nào tả xiết. Từng chữ, từng chữ, từng chữ chị con đọc má rót vào lòng dù má không hiểu hết, và đã được chị con cắt nghia trước đó cả tuần. Hàng chữ cám ơn má in thật đậm, thật to.

Trời quả có mắt Minh ạ.

Minh thương của má,

Con, rồi chị con, giờ thì cô Mây hay nói (chọc) má là người bảo thủ, quê mùa, không hợp thời, cổ xưa, hủ lậu, cũ rích cũ rang, không hiện đại, dây đàn lạc điệu.... má nghe, chỉ cười, đành chịu, vì quen nếp sống vầy rồi. Suy nghĩ đã hình thành bản tánh má tự bao giờ. Ngay từ còn nhỏ, lễ giáo gia đình, học đường, xã hội đào tạo má theo khuôn phep nhất định do ngàn xưa truyền lại. Má nghĩ, đạo đức Nho giáo chẳng còn hợp lắm với người đàn bà Việt Nam sinh sống trên đất Mỹ. Nhưng xứ Mỹ được cái hay la, ai muốn làm gì, tin gì, thích gì, sống thế nào thì tùy. Đến tuoi này rồi, má suy ngẫm, đạo nào cũng có cái hay cái dở, (ngoại trừ đạo cướp của giết người, hay bắt người khác tử vì đạo của mình). Những cái hay của đạo lý phương đông, là luôn chú trọng đến riềng mối giao hảo giữa con người với con người. Lấy gốc làm chính, không dựa vào ngọn, ngành. Làm điều thiện vì tin là tốt, chứ chẳng phải do sợ hãi. Sống có tôn ti trật tự, hòa hợp, trời đất cùng con người bình đẳng. Đạo đức nhân nghĩa. Tính cách hiếu tĩnh. Bởi thế đã giúp má lấn lướt, đứng dậy sống với mọi người và sống vì hai con. Má học cách làm người, cách ăn cách ở, cách đối xử với mọi người quanh má. Trung dung, không có gì là tuyệt đối. Má sống mưc thước, tự trọng, rán giữ phẩm giá, chu toàn nghĩa vụ. Và quan trọng, là giữ được lòng bình thản ở những năm bóng ngã về chiều.

Nho giáo, lấy con người làm gốc, dẫu người đàn bà trong Nho giáo không được trọng vọng bang đàn ông, nhưng có đạo nào, văn hóa nào, xã hội nào ngày trước coi trọng đàn bà đâu con. Nho giáo cũng chẳng ngoại lệ. Với thời gian, văn minh tiến bộ, chịu khó suy nghĩ, trải qua bao biến cố, kinh nghiệm con người có cái nhìn thay đổi, đỡ khe khắt hơn với đàn bà. Hôm kia, má nói với cô Mây rằng, đừng quên Khổng Tử cũng đã từng dạy, "Người quân tử làm điều mình thích, người tiểu nhân làm điều người khác thích."

Má không hiểu thấu đáo chủ nghĩa cá nhân, nhân bản của người phương tây. Hô hào dân chủ tự do bình đẳng độc lập. Má nhớ một lần chị con nói, người tây phương có khuynh hướng làm từ thiện như viên công chức được lãnh lương, hoặc vì mục đích muốn chinh phục, thay đổi người khác theo ý hướng của mình. Má thật lòng nghĩ, dù gì đi nữa, không nên theo hoặc tin điều gì một cách mù quáng. Nho giáo, Phật giáo, Lão giáo dàn trải trên đất nước Việt Nam hàng ngàn năm, nhờ vậy, mà kinh qua bao cuoc ngoại-nội chiến tàn khốc, người dân khốn khổ vô vàn, mà vẫn luôn giữ được nhân tính, không để chai sạn, vẫn rộng rãi, hài hòa, vui vẻ sống, gắng xóa bỏ hận thù để sống. Bà supervisor của má nhận thấy rõ được điều này ở nhân viên, và những người chủ phố, chủ nhà cho người Việt mình thuê đều cùng chung nhận xét. Cô Mây, có tật ưa châm biếm, "Cháu công nhận người Việt mình mau quên, tốt bụng, nhưng bù lại, hơi... nông cạn bác ạ."

Tuần trước, cô Mây và má ngồi coi Tivi chiếu cảnh một số cựu chiến binh Mỹ trở lại Việt Nam thăm chơi và được người dân mời đón, chào hỏi ân cần. Những giọt nước mắt ứa ra từ mắt những ông cựu chiến binh Mỹ già cao to, da hai cánh tay xâm đầy hình quái lạ. Họ nói họ cảm động bởi không ngờ người Việt vẫn độ lượng với họ, không xua đuổi chửi bới họ. Má nói người dân Việt Nam mình hiếu hòa tốt bụng, chỉ tiếc không có người lãnh đạo giỏi nên mới để đất nước ra nông nỗi như ngày hôm nay. Thời chiến tranh, trong miền Nam mấy ông tướng tá vơ vét đầy túi tham. Ngoài miền Bắc, mấy ông lãnh đạo bần cùng hóa người dân. Cô Mây buông ngay một câu, "Ông Lê Nin từng nói người tư bản bán cho người ta sợi dây thừng, dù biết mục đích mua sợi dây về chỉ để treo cổ." Chị con cũng từng nói với má, "Người Mỹ có được đời sống ấm no sung sướng vật chất thỏa mãn như thế là cái giá của các giống dân nghèo đói khác phải trả, phải chịu, phải gánh gồng, phải thiệt thòi, phải chịu đựng... má có biết vậy không?"

Minh thương của má,

Sáng nay bà Helen mới vô làm cùng assembly line với má, hỏi má theo đạo gì, má nói má theo đạo ông bà, thờ cúng tổ tiên, chẳng phải tín đồ Phật giáo thuần thành như bà Tiềm, cũng chẳng con chiên ngoan đạo như ông Ken. Đạo ông bà dạy má sống sao thành người tốt lành, hữu ích, ngay thẳng với chính mình, chẳng dựa vào thần linh nào cả, đối xử có trên có dưới, có trong có ngoài. Bà Helen nghe má nói một hơi, mắt cứ trố ra, lát sau má mới biết, bả theo đạo Hồi con ạ.