Bài Viết
PointTestosteron và cơ chế tác dụng
Testosteron là một trong những nội tiết tố nam có vai trò rất quan trọng trong quá trình sản xuất tinh trùng tại tinh hoàn. Tuy nhiên, việc dùng testosteron kéo dài ở nam giới ngược lại có thể gây ức chế quá trình sản xuất tinh trùng. Cơ chế là do nội tiết tố này khi ở nồng độ cao sẽ ức chế sự tiết của các hormon LH và FSH từ tuyến yên, nồng độ 2 hormon này giảm thấp sẽ làm mất tín hiệu kích thích tinh hoàn sản xuất ra tinh trùng, từ đó làm giảm mạnh số lượng tinh trùng.
Do việc dùng testosteron đơn thuần không đủ khả năng ức chế hoàn toàn quá trình sản xuất tinh trùng ở một số người, nên progestogen hoặc các yếu tố kháng hormon GnRH thường được dùng phối hợp với testosteron để cải thiện hiệu quả tránh thai. Bình thường, ở đàn ông có 20-200 triệu tinh trùng trong 1ml tinh dịch, nếu trong tinh dịch có càng ít tinh trùng thì khả năng thụ thai sẽ càng giảm. Khi số lượng tinh trùng giảm dưới 1 triệu/ml tinh dịch thì khả năng thụ thai được chỉ là 1%. Trong các nghiên cứu về phương pháp tránh thai cho nam bằng nội tiết tố, đa số nam giới nhận được phương pháp tránh thai này đều có số lượng tinh trùng giảm nặng, thậm chí không còn tinh trùng, trong khi ở một số người, số lượng tinh trùng chỉ giảm một phần. Tỷ lệ tránh thai của phương pháp này khoảng 95%, tức là thấp hơn không đáng kể so với tránh thai bằng nội tiết tố ở nữ giới.
Do tránh thai bằng nội tiết tố không làm giảm sút khả năng hoạt động của những tinh trùng đã trưởng thành và quá trình sản xuất tinh trùng phải mất ít nhất 72 ngày, nên hiệu quả tránh thai của nội tiết tố thường chỉ đạt tối đa sau 2-3 tháng, tương đương với phương pháp thắt ống dẫn tinh nhưng chậm hơn so với tránh thai bằng nội tiết tố ở nữ giới. Ngoài ra, đáp ứng với phương pháp tránh thai bằng nội tiết tố ở nam giới có sự khác biệt đáng kể giữa các chủng tộc, trong đó đáp ứng tốt nhất là ở người châu Á.
Có 2 dạng testosteron thường được sử dụng trong tránh thai ở nam giới là testosteron enanthate và testosteron undecanoate. Testosteron enanthate thường được dùng với liều 200mg tiêm bắp mỗi tuần 1 lần và testosteron undecanoate thường dùng 500-1.000mg tiêm bắp 4-6 tuần/lần. Cả 2 dạng testosteron này đều chứng minh được hiệu quả ức chế sản xuất tinh trùng và tránh thai trong các nghiên cứu gần đây. Các dạng testosteron dán ngoài da hoặc viên uống thường sử dụng trong điều trị suy sinh dục ở nam đều không có tác dụng tránh thai, do không tạo được nồng độ testosteron trong máu đủ cao để ức chế tiết FSH và LH như với đường tiêm. Gần đây, một số loại gel testosteron dán ngoài da đã được thử nghiệm thành công với mục đích tránh thai, đây có thể là một hướng đi nhiều triển vọng trong tương lai. Tác dụng phụ thường gặp nhất của testosteron khi dùng ở nam giới là gây tăng cân, giảm kích thước tinh hoàn và chứng cương đau dương vật.
Phương pháp phối hợp testosteron và progestogen
Progestogen cũng ức chế bài tiết FSH từ tuyến yên, nên một số loại progestogen như medroxyprogesteron acetate, levonorgestrel, desogestrel đã được thử nghiệm dùng phối hợp với testosteron nhằm mục đích tăng cường hiệu quả tránh thai, việc phối hợp này còn có thể cho phép giảm liều testosteron cần thiết. Ngoài ra, một số loại progestogen còn có thể có tác dụng trực tiếp ức chế quá trình sản xuất tinh trùng. Hầu hết các nghiên cứu gần đây đều cho thấy, việc phối hợp testosteron với progestogen có hiệu quả ức chế sản xuất tinh trùng và tránh thai cao hơn rõ rệt so với testosteron đơn thuần.
Tác dụng phụ quan trọng nhất của progestogen khi sử dụng ở nam giới là gây tăng cân và rối loạn mỡ máu. Gần đây, một số chế phẩm phối hợp testosteron với etonogestrel cấy dưới da đã được thử nghiệm thành công với rất ít tác dụng phụ được ghi nhận. Ngoài ra, một số loại progestogen với tính chất kháng androgenic như cyproteron acetate cũng đã được thử nghiệm thành công khi phối hợp với testosteron. Các loại progestogen này không chỉ có tác dụng ức chế bài tiết FSH và LH mà còn ức chế trực tiếp quá trình sinh tinh trùng dưới tác dụng của testosteron.
Testosteron phối hợp với các tác nhân kháng GnRH
Các tác nhân kháng hormon GnRH như Nal-Glu, cetrorelix có thể ức chế sản xuất FSH và LH chỉ sau vài giờ. Về lý thuyết thì phối hợp các tác nhân này với testosteron là một lựa chọn lý tưởng trong tránh thai bằng nội tiết tố ở nam giới. Tuy nhiên, hiện chưa có nhiều bằng chứng thuyết phục khẳng định hiệu quả của phương pháp này trong thực tế.
Gần đây, một số tác nhân điều chỉnh chọn lọc các thụ cảm thể của androgen đã được chứng minh là có tác dụng ức chế mạnh mẽ quá trình sản xuất tinh trùng ở chuột. Trong tương lai, đây cũng có thể là một lựa chọn cho tránh thai cho nam giới với sự tiện lợi về đường dùng (đường uống, không phải tiêm như testosteron) và không gây phì đại tuyến tiền liệt.
Testosteron là một trong những nội tiết tố nam có vai trò rất quan trọng trong quá trình sản xuất tinh trùng tại tinh hoàn. Tuy nhiên, việc dùng testosteron kéo dài ở nam giới ngược lại có thể gây ức chế quá trình sản xuất tinh trùng. Cơ chế là do nội tiết tố này khi ở nồng độ cao sẽ ức chế sự tiết của các hormon LH và FSH từ tuyến yên, nồng độ 2 hormon này giảm thấp sẽ làm mất tín hiệu kích thích tinh hoàn sản xuất ra tinh trùng, từ đó làm giảm mạnh số lượng tinh trùng.
Do việc dùng testosteron đơn thuần không đủ khả năng ức chế hoàn toàn quá trình sản xuất tinh trùng ở một số người, nên progestogen hoặc các yếu tố kháng hormon GnRH thường được dùng phối hợp với testosteron để cải thiện hiệu quả tránh thai. Bình thường, ở đàn ông có 20-200 triệu tinh trùng trong 1ml tinh dịch, nếu trong tinh dịch có càng ít tinh trùng thì khả năng thụ thai sẽ càng giảm. Khi số lượng tinh trùng giảm dưới 1 triệu/ml tinh dịch thì khả năng thụ thai được chỉ là 1%. Trong các nghiên cứu về phương pháp tránh thai cho nam bằng nội tiết tố, đa số nam giới nhận được phương pháp tránh thai này đều có số lượng tinh trùng giảm nặng, thậm chí không còn tinh trùng, trong khi ở một số người, số lượng tinh trùng chỉ giảm một phần. Tỷ lệ tránh thai của phương pháp này khoảng 95%, tức là thấp hơn không đáng kể so với tránh thai bằng nội tiết tố ở nữ giới.
Do tránh thai bằng nội tiết tố không làm giảm sút khả năng hoạt động của những tinh trùng đã trưởng thành và quá trình sản xuất tinh trùng phải mất ít nhất 72 ngày, nên hiệu quả tránh thai của nội tiết tố thường chỉ đạt tối đa sau 2-3 tháng, tương đương với phương pháp thắt ống dẫn tinh nhưng chậm hơn so với tránh thai bằng nội tiết tố ở nữ giới. Ngoài ra, đáp ứng với phương pháp tránh thai bằng nội tiết tố ở nam giới có sự khác biệt đáng kể giữa các chủng tộc, trong đó đáp ứng tốt nhất là ở người châu Á.
Có 2 dạng testosteron thường được sử dụng trong tránh thai ở nam giới là testosteron enanthate và testosteron undecanoate. Testosteron enanthate thường được dùng với liều 200mg tiêm bắp mỗi tuần 1 lần và testosteron undecanoate thường dùng 500-1.000mg tiêm bắp 4-6 tuần/lần. Cả 2 dạng testosteron này đều chứng minh được hiệu quả ức chế sản xuất tinh trùng và tránh thai trong các nghiên cứu gần đây. Các dạng testosteron dán ngoài da hoặc viên uống thường sử dụng trong điều trị suy sinh dục ở nam đều không có tác dụng tránh thai, do không tạo được nồng độ testosteron trong máu đủ cao để ức chế tiết FSH và LH như với đường tiêm. Gần đây, một số loại gel testosteron dán ngoài da đã được thử nghiệm thành công với mục đích tránh thai, đây có thể là một hướng đi nhiều triển vọng trong tương lai. Tác dụng phụ thường gặp nhất của testosteron khi dùng ở nam giới là gây tăng cân, giảm kích thước tinh hoàn và chứng cương đau dương vật.
Phương pháp phối hợp testosteron và progestogen
Progestogen cũng ức chế bài tiết FSH từ tuyến yên, nên một số loại progestogen như medroxyprogesteron acetate, levonorgestrel, desogestrel đã được thử nghiệm dùng phối hợp với testosteron nhằm mục đích tăng cường hiệu quả tránh thai, việc phối hợp này còn có thể cho phép giảm liều testosteron cần thiết. Ngoài ra, một số loại progestogen còn có thể có tác dụng trực tiếp ức chế quá trình sản xuất tinh trùng. Hầu hết các nghiên cứu gần đây đều cho thấy, việc phối hợp testosteron với progestogen có hiệu quả ức chế sản xuất tinh trùng và tránh thai cao hơn rõ rệt so với testosteron đơn thuần.
Tác dụng phụ quan trọng nhất của progestogen khi sử dụng ở nam giới là gây tăng cân và rối loạn mỡ máu. Gần đây, một số chế phẩm phối hợp testosteron với etonogestrel cấy dưới da đã được thử nghiệm thành công với rất ít tác dụng phụ được ghi nhận. Ngoài ra, một số loại progestogen với tính chất kháng androgenic như cyproteron acetate cũng đã được thử nghiệm thành công khi phối hợp với testosteron. Các loại progestogen này không chỉ có tác dụng ức chế bài tiết FSH và LH mà còn ức chế trực tiếp quá trình sinh tinh trùng dưới tác dụng của testosteron.
Testosteron phối hợp với các tác nhân kháng GnRH
Các tác nhân kháng hormon GnRH như Nal-Glu, cetrorelix có thể ức chế sản xuất FSH và LH chỉ sau vài giờ. Về lý thuyết thì phối hợp các tác nhân này với testosteron là một lựa chọn lý tưởng trong tránh thai bằng nội tiết tố ở nam giới. Tuy nhiên, hiện chưa có nhiều bằng chứng thuyết phục khẳng định hiệu quả của phương pháp này trong thực tế.
Gần đây, một số tác nhân điều chỉnh chọn lọc các thụ cảm thể của androgen đã được chứng minh là có tác dụng ức chế mạnh mẽ quá trình sản xuất tinh trùng ở chuột. Trong tương lai, đây cũng có thể là một lựa chọn cho tránh thai cho nam giới với sự tiện lợi về đường dùng (đường uống, không phải tiêm như testosteron) và không gây phì đại tuyến tiền liệt.
Sinh Nhật