Ông không nhận mình là người có bộ sưu tập đá cổ lớn
nhất Việt Nam, vì chưa so sánh với ai cả, nhưng tôi trộm nghĩ, trên thế
giới này khó tìm ra người thứ hai có bộ sưu tập đồ đá cổ lớn như ông.
Ông gom được nhiều đồ đá cổ đến nỗi một số giáo sư, tiến sĩ ngành khảo
cổ thường xuyên phải vào tận Tây Nguyên mượn những món đồ cổ của ông để làm công tác nghiên cứu.
Tôi tìm đến căn nhà khang trang trên phố Hoàng Văn Thụ (Kon Tum)
vào lúc giữa trưa, nhưng ông Văn Đình Thành không có ở nhà. Chờ đến
chiều tối mới thấy ông trong bộ dạng lem luốc bụi đất đỏ Tây Nguyên. Ông
khiêng về một... bao đá. Thận trọng xếp từng món đồ ra mặt bàn, ông lấy
chiếc khăn mềm, xốp lau nhẹ từng thứ, rồi xuýt xoa, ngắm nghía vẻ đẹp
độc đáo của thứ công cụ lao động mà tổ tiên thời ăn lông ở lỗ của chúng
ta từng sáng tạo ra. Ông Thành bảo: "Nghe tin mấy người Ba Na ở Sa Bình
đào được mấy thứ này mình tìm đến ngay để mua. Trong bộ sưu tập lại có
thêm mấy chiếc rìu đá, bôn đá tuyệt đẹp".
Câu chuyện của ông cứ lan man theo từng món cổ vật, từ
cách tạo ra chúng, cách dùng, công dụng. Bề dày lịch sử phát triển xã
hội loài người hiện hữu dần qua những điều ông mô tả từ món cổ vật
ấy...Ông Thành tốt nghiệp khoa Cơ khí, Đại học Bách Khoa. Có bằng kỹ sư
hẳn hoi, nhưng cuộc đời cứ bôn ba, trôi nổi. Cuối cùng, ông trở thành
công nhân khai thác vàng ở Kon Tum.Cuộc
đời công nhân bãi vàng gắn với rừng rú hoang rậm, đào núi, móc sông.
Ông đã trải qua thời kỳ gian khó ở bãi vàng Crông, Sê San 3, cánh rừng
Đắc Lây.
Năm 1989, Văn Đình Thành về xã Sa Bình (Sa Thầy, Kon Tum)
khai phá mỏ mới. Buôn Lung Leng biến thành một công trường khai thác
vàng nhộn nhịp với cả ngàn người ngày đêm quật đất tìm vàng. Một ngày,
thợ đãi vàng khoe với ông Thành cục đá lạ hình tròn, có lỗ ở giữa, đã bị
vỡ làm đôi mà anh ta đào được từ độ sâu gần chục mét. Nhìn thấy hòn đá
ong lạ mắt, anh thợ này liền đập vỡ để... tìm vàng. Ngắm nghía hòn đá
một hồi, với tri thức vốn có, ông Thành khẳng định đây không phải đá tự
nhiên mà chắc chắn do bàn tay con người tạo ra. Không thể lý giải được
vì sao vật này lại nằm ở độ sâu như vậy, và người ta dùng nó để làm gì,
ông Thành liền mang cục đá đến bảo tàng tỉnh để hỏi. Nghe các cán bộ
chuyên môn giảng giải đó là công cụ lao động của người cổ xưa ông cứ
vểnh tai nghe như bị thôi miên. Công cụ đó dùng để gieo hạt. Người xưa
đã biết xiên chiếc gậy nhọn qua cục đá để dùi lỗ trên mặt đất gieo hạt
cho đều.
Văn Đình Thành mang cục đá đó đến buôn Lung Leng hỏi
thì đồng bào Ba Na bảo nhà nào cũng có những "vật lạ" bằng đá như thế.
Đồng bào cuốc nương, cuốc rẫy kiếm được liên tục, thấy ngộ nên nhặt về
vứt đầy góc nhà, góc vườn, hoặc cho trẻ nhỏ làm đồ chơi. Qua tìm hiểu
ông thấy trong nhà đồng bào Ba Na có nhiều "vật lạ" còn đẹp hơn cái công
cụ gieo hạt mà ông đang giữ rất nhiều. Một ý nghĩ nảy sinh trong đầu:
"Người ta sưu tầm tem, đồ cổ, sinh vật lạ... thì mình cũng làm bộ sưu tập công cụ lao động bằng đá của người tiền sử chắc không đụng hàng...".
Từ đó, ông Thành vẫn làm công việc thợ vàng, nhưng tâm
trí thì hướng cả vào... đá. Anh em bãi vàng thấy ông Thành vốn mê tìm
vàng như điếu đổ nay lại say mấy cục đá lem nhem thì lấy làm buồn cười
lắm. Vì thế mọi người đặt ngay cho ông cái tên mới, là Thành "đá cổ".
Ông Thành dặn anh em công nhân rằng, hễ ai kiếm được đá cổ thì bán cho
ông. Kiếm được bao nhiêu vàng, ông Thành đem đổi hết lấy đá.Từ đó, trong
lúc đào vàng,
đám công nhân kiếm được hòn đá nào lạ mắt, giống như đã được mài giũa
là họ gọi Thành "đá cổ" đến ngã giá. Cứ vật nào đẹp, lạ, tinh xảo thì
ông sẵn sàng trả giá tiền trăm, tiền triệu, vật nào xấu xí, thô sơ, sứt
mẻ thì giá vài ngàn đồng là cùng. Đồng bào Ba Na nghe tin ấy sướng nhất,
đem hết những cục đá lạ mắt lượm được vứt xó trong nhà bán cho Thành
"đá cổ".
Một cục đá to bằng quả bưởi có khi bán cho ông Thành
được vài ngàn, nhưng mẩu đá bằng hạt ngô lại được ông trả cho mấy trăm
ngàn.Đau khổ nhất là vợ ông Thành. Trước đây ông chồng mang vàng về cho
bà bán, giờ vàng không thấy đâu lại suốt ngày thấy khuân đá về chất đầy
góc nhà, bày biện kín bàn, ngập trong các tủ. Khuyên chồng, mắng chồng,
dọa bỏ chồng vẫn không ăn thua, cáu tiết, chờ lúc chồng đi vắng, vợ ông
đem mấy cục đá cho đám công nhân đang làm đường hỏi: "Mấy anh có dùng
loại đá này làm đường không đến nhà tôi mà lấy". Xem xét mấy cục đá một
hồi, họ bảo đá này làm đường không được vì độ chịu lực hơi kém. Bực quá,
vợ ông Thành khuân hết đống đá quẳng ra chỗ đặt thùng rác bên đường để
lấy chỗ chứa quần áo. Ông Thành về, không thấy "của quý" đâu, chạy quáng
quàng ra đường, may mắn vẫn thấy mấy bao tải đá vứt ở đó. Mấy ông hàng
xóm bảo, chị vệ sinh đường phố đẩy xe rác qua, nhưng mấy bao đá nặng quá
không bê nổi lên xe rác đành để lại. Lúc đó, ông Văn Đình Thành đã có
hơn 2.000 công cụ lao động bằng đá.
Năm 2001, PGS-TS Nguyễn Khắc Sử (Viện Khảo cổ học Việt Nam) cùng một đoàn các nhà khảo cổ đầu ngành vào Kon Tum
tiến hành điều tra, thám sát để tổ chức khai quật các di chỉ khảo cổ
học ở dọc sông Krông Pôkô trong địa bàn huyện Sa Thầy trước khi hồ thủy
điện Sê San ngập nước. Trong quá trình thám sát, tìm kiếm di vật khảo
cổ, người dân quanh vùng mách tiến sĩ Sử đến nhà Văn Đình Thành.
Nhìn những đống đồ đá thời tiền sử chất đầy trong nhà
ông Thành, ông Sử đã không kìm được xúc động. Ông tuyên bố rằng đống đá
đó là vô giá, không thứ vật chất gì có thể sánh được. Nghe tiến sĩ Sử
nói vậy, vợ ông Thành rạng rỡ mặt mày. Thậm chí lại còn cấp thêm tiền
cho ông mua đá tha về. Chồng mình được toàn giáo sư, tiến sĩ mãi Hà Nội
vào thăm, lại còn khen lấy khen để thì còn gì mát mặt hơn. Xót lòng
trước cảnh ông Thành đem búi rác bằng lưới đánh rửa cổ vật, rồi dùng
dao, búa gọt giũa thêm cho đẹp, tiến sĩ Sử đã bỏ cả tuần ở nhà ông Thành
để hướng dẫn ông cách bảo quản, xắp xếp các cổ vật đồ đá cho hợp lý,
khoa học.
Miệt mài từ sáng đến tối, ông Thành và ông Sử tỉ mẩn
lau chùi từng món đồ, rồi nhận diện chủng loại, phân loại theo thứ tự
thời gian, theo công dụng. Phân loại xong thì tiến hành đánh số theo
nhóm công cụ và trưng bày lên những chiếc bảng lớn được ốp kính bảo vệ.
Đêm xuống, rỗi rãi, tiến sĩ Nguyễn Khắc Sử lại giảng giải tỉ mẩn cho ông
Thành nghe về lịch sử tiến hóa loài người. Nghe ông tiến sĩ nói, nhìn
vào hệ thống công cụ lao động bằng đá mình có, ông hình dung ra cả một
thế giới người tiền sử đang sống và sinh hoạt ra sao.
Theo VTC
nhất Việt Nam, vì chưa so sánh với ai cả, nhưng tôi trộm nghĩ, trên thế
giới này khó tìm ra người thứ hai có bộ sưu tập đồ đá cổ lớn như ông.
Ông gom được nhiều đồ đá cổ đến nỗi một số giáo sư, tiến sĩ ngành khảo
cổ thường xuyên phải vào tận Tây Nguyên mượn những món đồ cổ của ông để làm công tác nghiên cứu.
Tôi tìm đến căn nhà khang trang trên phố Hoàng Văn Thụ (Kon Tum)
vào lúc giữa trưa, nhưng ông Văn Đình Thành không có ở nhà. Chờ đến
chiều tối mới thấy ông trong bộ dạng lem luốc bụi đất đỏ Tây Nguyên. Ông
khiêng về một... bao đá. Thận trọng xếp từng món đồ ra mặt bàn, ông lấy
chiếc khăn mềm, xốp lau nhẹ từng thứ, rồi xuýt xoa, ngắm nghía vẻ đẹp
độc đáo của thứ công cụ lao động mà tổ tiên thời ăn lông ở lỗ của chúng
ta từng sáng tạo ra. Ông Thành bảo: "Nghe tin mấy người Ba Na ở Sa Bình
đào được mấy thứ này mình tìm đến ngay để mua. Trong bộ sưu tập lại có
thêm mấy chiếc rìu đá, bôn đá tuyệt đẹp".
 |
| Ông Thành bên một phần nhỏ bộ sưu tập đồ đá cổ của mình |
cách tạo ra chúng, cách dùng, công dụng. Bề dày lịch sử phát triển xã
hội loài người hiện hữu dần qua những điều ông mô tả từ món cổ vật
ấy...Ông Thành tốt nghiệp khoa Cơ khí, Đại học Bách Khoa. Có bằng kỹ sư
hẳn hoi, nhưng cuộc đời cứ bôn ba, trôi nổi. Cuối cùng, ông trở thành
công nhân khai thác vàng ở Kon Tum.Cuộc
đời công nhân bãi vàng gắn với rừng rú hoang rậm, đào núi, móc sông.
Ông đã trải qua thời kỳ gian khó ở bãi vàng Crông, Sê San 3, cánh rừng
Đắc Lây.
Năm 1989, Văn Đình Thành về xã Sa Bình (Sa Thầy, Kon Tum)
khai phá mỏ mới. Buôn Lung Leng biến thành một công trường khai thác
vàng nhộn nhịp với cả ngàn người ngày đêm quật đất tìm vàng. Một ngày,
thợ đãi vàng khoe với ông Thành cục đá lạ hình tròn, có lỗ ở giữa, đã bị
vỡ làm đôi mà anh ta đào được từ độ sâu gần chục mét. Nhìn thấy hòn đá
ong lạ mắt, anh thợ này liền đập vỡ để... tìm vàng. Ngắm nghía hòn đá
một hồi, với tri thức vốn có, ông Thành khẳng định đây không phải đá tự
nhiên mà chắc chắn do bàn tay con người tạo ra. Không thể lý giải được
vì sao vật này lại nằm ở độ sâu như vậy, và người ta dùng nó để làm gì,
ông Thành liền mang cục đá đến bảo tàng tỉnh để hỏi. Nghe các cán bộ
chuyên môn giảng giải đó là công cụ lao động của người cổ xưa ông cứ
vểnh tai nghe như bị thôi miên. Công cụ đó dùng để gieo hạt. Người xưa
đã biết xiên chiếc gậy nhọn qua cục đá để dùi lỗ trên mặt đất gieo hạt
cho đều.
 |
thì đồng bào Ba Na bảo nhà nào cũng có những "vật lạ" bằng đá như thế.
Đồng bào cuốc nương, cuốc rẫy kiếm được liên tục, thấy ngộ nên nhặt về
vứt đầy góc nhà, góc vườn, hoặc cho trẻ nhỏ làm đồ chơi. Qua tìm hiểu
ông thấy trong nhà đồng bào Ba Na có nhiều "vật lạ" còn đẹp hơn cái công
cụ gieo hạt mà ông đang giữ rất nhiều. Một ý nghĩ nảy sinh trong đầu:
"Người ta sưu tầm tem, đồ cổ, sinh vật lạ... thì mình cũng làm bộ sưu tập công cụ lao động bằng đá của người tiền sử chắc không đụng hàng...".
Từ đó, ông Thành vẫn làm công việc thợ vàng, nhưng tâm
trí thì hướng cả vào... đá. Anh em bãi vàng thấy ông Thành vốn mê tìm
vàng như điếu đổ nay lại say mấy cục đá lem nhem thì lấy làm buồn cười
lắm. Vì thế mọi người đặt ngay cho ông cái tên mới, là Thành "đá cổ".
Ông Thành dặn anh em công nhân rằng, hễ ai kiếm được đá cổ thì bán cho
ông. Kiếm được bao nhiêu vàng, ông Thành đem đổi hết lấy đá.Từ đó, trong
lúc đào vàng,
đám công nhân kiếm được hòn đá nào lạ mắt, giống như đã được mài giũa
là họ gọi Thành "đá cổ" đến ngã giá. Cứ vật nào đẹp, lạ, tinh xảo thì
ông sẵn sàng trả giá tiền trăm, tiền triệu, vật nào xấu xí, thô sơ, sứt
mẻ thì giá vài ngàn đồng là cùng. Đồng bào Ba Na nghe tin ấy sướng nhất,
đem hết những cục đá lạ mắt lượm được vứt xó trong nhà bán cho Thành
"đá cổ".
 |
| Những cộng cụ lao động bằng đá khiến ông Thành mê mẩn. |
được vài ngàn, nhưng mẩu đá bằng hạt ngô lại được ông trả cho mấy trăm
ngàn.Đau khổ nhất là vợ ông Thành. Trước đây ông chồng mang vàng về cho
bà bán, giờ vàng không thấy đâu lại suốt ngày thấy khuân đá về chất đầy
góc nhà, bày biện kín bàn, ngập trong các tủ. Khuyên chồng, mắng chồng,
dọa bỏ chồng vẫn không ăn thua, cáu tiết, chờ lúc chồng đi vắng, vợ ông
đem mấy cục đá cho đám công nhân đang làm đường hỏi: "Mấy anh có dùng
loại đá này làm đường không đến nhà tôi mà lấy". Xem xét mấy cục đá một
hồi, họ bảo đá này làm đường không được vì độ chịu lực hơi kém. Bực quá,
vợ ông Thành khuân hết đống đá quẳng ra chỗ đặt thùng rác bên đường để
lấy chỗ chứa quần áo. Ông Thành về, không thấy "của quý" đâu, chạy quáng
quàng ra đường, may mắn vẫn thấy mấy bao tải đá vứt ở đó. Mấy ông hàng
xóm bảo, chị vệ sinh đường phố đẩy xe rác qua, nhưng mấy bao đá nặng quá
không bê nổi lên xe rác đành để lại. Lúc đó, ông Văn Đình Thành đã có
hơn 2.000 công cụ lao động bằng đá.
 |
| Một số công cụ đá trong bộ sưu tập của ông Thành |
tiến hành điều tra, thám sát để tổ chức khai quật các di chỉ khảo cổ
học ở dọc sông Krông Pôkô trong địa bàn huyện Sa Thầy trước khi hồ thủy
điện Sê San ngập nước. Trong quá trình thám sát, tìm kiếm di vật khảo
cổ, người dân quanh vùng mách tiến sĩ Sử đến nhà Văn Đình Thành.
Nhìn những đống đồ đá thời tiền sử chất đầy trong nhà
ông Thành, ông Sử đã không kìm được xúc động. Ông tuyên bố rằng đống đá
đó là vô giá, không thứ vật chất gì có thể sánh được. Nghe tiến sĩ Sử
nói vậy, vợ ông Thành rạng rỡ mặt mày. Thậm chí lại còn cấp thêm tiền
cho ông mua đá tha về. Chồng mình được toàn giáo sư, tiến sĩ mãi Hà Nội
vào thăm, lại còn khen lấy khen để thì còn gì mát mặt hơn. Xót lòng
trước cảnh ông Thành đem búi rác bằng lưới đánh rửa cổ vật, rồi dùng
dao, búa gọt giũa thêm cho đẹp, tiến sĩ Sử đã bỏ cả tuần ở nhà ông Thành
để hướng dẫn ông cách bảo quản, xắp xếp các cổ vật đồ đá cho hợp lý,
khoa học.
Miệt mài từ sáng đến tối, ông Thành và ông Sử tỉ mẩn
lau chùi từng món đồ, rồi nhận diện chủng loại, phân loại theo thứ tự
thời gian, theo công dụng. Phân loại xong thì tiến hành đánh số theo
nhóm công cụ và trưng bày lên những chiếc bảng lớn được ốp kính bảo vệ.
Đêm xuống, rỗi rãi, tiến sĩ Nguyễn Khắc Sử lại giảng giải tỉ mẩn cho ông
Thành nghe về lịch sử tiến hóa loài người. Nghe ông tiến sĩ nói, nhìn
vào hệ thống công cụ lao động bằng đá mình có, ông hình dung ra cả một
thế giới người tiền sử đang sống và sinh hoạt ra sao.
Theo VTC
Bài Viết
Sinh Nhật 
Point
