Bài Viết
Sinh Nhật 
PointNhằm tìm hiểu thêm những diễn biến mới nhất về tình hình ở Biển Đông, Bay Vút đã có cuộc phỏng vấn với Thạc sĩ Hoàng Việt, giảng viên Đại học Luật TP.HCM, một nhà nghiên cứu các tranh chấp trên Biển Đông, đồng thời là thành viên Quỹ Nghiên cứu Biển Đông kiêm cố vấn học thuật của Trung tâm Dữ liệu Hoàng Sa.
Thạc sĩ Hoàng Việt - chuyên nghiên cứu về các tranh chấp trên biển Đông. (Duy Nguyễn)
Bay Vút: Những hành động mới đây của Trung Quốc cho thấy có vẻ họ muốn bước thêm một bước dài trong tranh chấp ở biển Đông. Thạc sĩ nhận định thế nào về điều này?
Ông Hoàng Việt: “Những hành động của Trung Quốc gây căng thẳng trên biển Đông vừa rồi không phải là ngẩu nhiên mà nằm trong một chuỗi hành động được tính toán từ rất lâu của họ. Với tham vọng vươn ra đại dương, Trung Quốc đã hình dung ra hai chuỗi đảo chính, trong đó biển Đông nằm trong chuỗi đảo số 1, như là cửa ngõ để Trung Quốc có thể vươn ra chuỗi đảo số 2, dần dần thống trị Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Để độc chiếm biển Đông, họ đưa ra ‘đường lưỡi bò’, công khai chính thức ra ngoài từ năm 2009 và nhanh chóng bị hầu hết các nước trong khu vực biển Đông phản đối, chỉ ra sự vô lý của nó. Thiếu cơ sở pháp lý, nhưng Trung Quốc vẫn cứ muốn dùng sức mạnh quân sự của mình để duy trì ‘đường lưỡi bò’ trên thực tiễn".
“Mới đây, sau chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lương Quang Liệt đến hai nước Indonesia và Philippines, không rõ là các bên có trao đổi gì không, nhưng hành động của Trung Quốc bắt đầu cứng rắn hơn rất nhiều. Năm 1992, Trung Quốc từng cấp phép cho một công ty của Mỹ khai thác dầu ở bãi Tư Chính, nằm trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Việt Nam, nhưng phải rút khi Việt Nam phản đối mạnh. Thì đến bây giờ, vụ tàu Bình Minh cũng gần giống như thế, vì nơi tàu bị cắt cáp cũng nằm trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Việt Nam, mà theo công ước Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 thì Việt Nam có toàn quyền khảo sát, thăm dò, khai thác các tài nguyên".
Bay Vút: Bước đi kế tiếp của Trung Quốc có thể là gì, thưa ông?
Ông Hoàng Việt: “Một điều phía Việt Nam cần cẩn trọng là Trung Quốc, sau những hành động xâm lấn, có thể đưa ra cái bẫy “gác tranh chấp, cùng khai thác”. Thế nhưng lại cùng khai thác ở ngay trong thềm lục địa, trong vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam mà hiển nhiên mình phải có toàn quyền khai thác. Đặc biệt là hiện tại Việt Nam và Trung Quốc lại đang đàm phán ở cấp thứ trưởng ngoại giao về nguyên tắc giải quyết chung trong tranh chấp trên biển. Tôi nghĩ các hành động hung hăng của Trung Quốc có lẽ sẽ còn tiếp diễn rất nhiều, đây mới chỉ là khúc dạo đầu thôi".
Bay Vút: Ông đánh giá thế nào về những phản ứng của nhà nước Việt Nam trước các động thái của Trung Quốc mấy ngày qua?
Ông Hoàng Việt: “Tôi nghĩ phản ứng của nhà nước Việt Nam rất kịp thời và cũng thẳng thắn. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nguyễn Phương Nga còn tuyên bố hải quân Việt Nam sẽ làm mọi thứ để bảo vệ chủ quyền. Điều này tôi rất đồng ý, chúng ta không muốn sử dụng biện pháp chiến tranh nhưng chúng ta phải bằng mọi cách bảo vệ cái gì thuộc về của chúng ta. Tuy nhiên, Việt Nam trong vụ Bình Minh cũng có chút bị động. Chúng ta nên nhận thức rằng hành động của Trung Quốc là nằm trong một chuỗi tính toán như thế và cần chủ động hơn trong cách đối phó".
Bay Vút: Theo dõi các động thái của Việt Nam thì có vẻ có một sự thay đổi lớn trong phản ứng với Trung Quốc, chẳng hạn như báo chí được cho phép đưa tin rộng rãi hơn?
Ông Hoàng Việt: “Cũng không hẳn là thay đổi lớn mà là đã đến lúc không thể không làm được. Nếu không lên tiếng thì mọi chuyện sẽ trôi qua, sẽ thành tiền lệ, Trung Quốc sẽ tiếp tục lấn tới nữa. Khi sự xâm phạm của Trung Quốc ở mức nghiêm trọng như vậy thì buộc phía Việt Nam phải có phản ứng mạnh thôi".
Bay Vút: Theo ông, Việt Nam cần có thêm những bước đi nào nữa trong việc đối phó với các hành động gây hấn của Trung Quốc ở Biển Đông?
Ông Hoàng Việt: “Trước mắt là Việt Nam phải có những động thái để kêu gọi cộng đồng quốc tế, đặc biệt là các nước ASEAN . Các nước ASEAN mà cùng lên tiếng mạnh thì có lẽ thái độ của Trung Quốc cũng sẽ thay đổi. Đặc biệt, trong Đối thoại Sangri-La về an ninh Châu Á sắp tới tại Singapore, Việt Nam nên đưa vấn đề này ra bàn thảo. Bởi nếu cứ để diễn biến thế này, Trung Quốc vấn cố tình tiếp tục như thế và Việt Nam bằng mọi giá bảo vệ quyền chủ quyền, quyền tài phán của mình thì tương lai về một cuộc xung đột quân sự là điều khó tránh. Mà chiến tranh thì chẳng bên nào có lợi, kể cả Trung Quốc".
“Đồng thời, một điều rất quan trọng bây giờ là Việt Nam phải nhanh chóng ban hành luật biển, phải luật hóa, quy định rõ những vùng biển nào của ta và cách hành xử để khi bị xâm phạm thì lực lượng cảnh sát biển sẽ dễ xử lý. Luật biển Việt Nam soạn thảo đến 13 năm nay vẫn chưa đưa ra Quốc hội để thông qua, trong khi các quốc gia khác xung quanh đã có cả rồi".
Bay Vút: Theo thông tin trên báo Sài Gòn Tiếp thị mới đây thì tại Quảng Ngãi đã có xã thành lập đội dân quân biển chia nhóm hoạt động trên các tàu đánh cá, có thể “độc lập chiến đấu” trong một số tình huống. Theo ông, điều này có nên không?
Ông Hoàng Việt: “Khó lắm, cái này phải nghiên cứu kỹ lại. Nó có thể gây nguy hiểm thêm cho ngư dân. Khi bị bắt, ngư dân không có súng có thể còn được đối xử bình thường, có súng thì có khi lại quy cho là hải tặc là mọi chuyện phức tạp hơn. Còn tàu cá của ngư dân thì không thể nào mà so sánh với các tàu hải giám hay tàu quân sự trang bị hiện đại của Trung Quốc được".
Bay Vút: Sau sự kiện hôm 26-5, ông có đề xuất đưa vụ việc ra tòa án quốc tế. Theo ông, Việt Nam có những lợi thế và lợi ích gì nếu kiện lên tòa án quốc tế?
Ông Hoàng Việt: “Thẳng thắn mà nói thì đưa ra tòa quốc tế lúc này là không được. Để đưa sự việc ra các tòa như Tòa án Công lý Quốc tế, Tòa án Quốc tế về Luật biển và Tòa án Trọng tài Quốc tế đều phải có sự chấp nhận của các bên tranh chấp, tức hai quốc gia phải đồng ý đưa ra tòa thì mới có thể giải quyết. Mà đương nhiên là Trung Quốc không chấp nhận, và như vậy tòa không đủ thẩm quyền để giải quyết. Còn chuyện đơn phương đưa ra tòa quốc tế giải quyết thì phải với điều kiện là các bên trong tranh chấp trước đó phải có tuyên bố đơn phương chấp nhận thẩm quyền của tòa. Tuy nhiên,vào năm 2006 Trung Quốc đã đưa ra tuyên bố khước từ. Như vậy, khả năng đưa ra tòa quốc tế rất thấp. Theo tôi, chúng ta vẫn có thể đưa ra các khả năng như thế để tham khảo. Ít ra nó cũng sẽ thu hút sự quan tâm của dư luận quốc tế và thể hiện thái độ, sự phản ứng tới cùng của ta".
Bay Vút: Thưa ông, liệu chúng ta có thể nói tình hình căng thẳng Biển Đông đã bước sang một giai đoạn mới gay cấn hơn không?
Ông Hoàng Việt: “Như tôi đã nói thì các hành động hung hăng của Trung Quốc có lẽ sẽ còn tiếp diễn phức tạp hơn nữa. Từ đầu năm tôi đã tiên lượng rằng khả năng khoảng tháng 5 thể nào cũng căng thẳng, vì hằng năm Trung Quốc vẫn tung ra lệnh cấm đánh bắt cá ở biển Đông từ ngày 16-5. Năm nào các hành động của Trung Quốc cũng thường bắt đầu gia tăng vào tháng 5, gây nên căng thẳng dai dẳng giữa hai bên. Những hành động của Trung Quốc chắc chắn không phải là cuối cùng, đó chỉ là những hành động nối tiếp có tính toán trong một chuỗi các hành động của Trung Quốc để làm cho các quốc gia khác công nhận ‘đường lưỡi bò’ họ đưa ra. Tình hình sẽ còn căng thẳng hơn nữa.
By bayvut.com
Thạc sĩ Hoàng Việt - chuyên nghiên cứu về các tranh chấp trên biển Đông. (Duy Nguyễn)
Bay Vút: Những hành động mới đây của Trung Quốc cho thấy có vẻ họ muốn bước thêm một bước dài trong tranh chấp ở biển Đông. Thạc sĩ nhận định thế nào về điều này?
Ông Hoàng Việt: “Những hành động của Trung Quốc gây căng thẳng trên biển Đông vừa rồi không phải là ngẩu nhiên mà nằm trong một chuỗi hành động được tính toán từ rất lâu của họ. Với tham vọng vươn ra đại dương, Trung Quốc đã hình dung ra hai chuỗi đảo chính, trong đó biển Đông nằm trong chuỗi đảo số 1, như là cửa ngõ để Trung Quốc có thể vươn ra chuỗi đảo số 2, dần dần thống trị Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Để độc chiếm biển Đông, họ đưa ra ‘đường lưỡi bò’, công khai chính thức ra ngoài từ năm 2009 và nhanh chóng bị hầu hết các nước trong khu vực biển Đông phản đối, chỉ ra sự vô lý của nó. Thiếu cơ sở pháp lý, nhưng Trung Quốc vẫn cứ muốn dùng sức mạnh quân sự của mình để duy trì ‘đường lưỡi bò’ trên thực tiễn".
“Mới đây, sau chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lương Quang Liệt đến hai nước Indonesia và Philippines, không rõ là các bên có trao đổi gì không, nhưng hành động của Trung Quốc bắt đầu cứng rắn hơn rất nhiều. Năm 1992, Trung Quốc từng cấp phép cho một công ty của Mỹ khai thác dầu ở bãi Tư Chính, nằm trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Việt Nam, nhưng phải rút khi Việt Nam phản đối mạnh. Thì đến bây giờ, vụ tàu Bình Minh cũng gần giống như thế, vì nơi tàu bị cắt cáp cũng nằm trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Việt Nam, mà theo công ước Liên hợp quốc về Luật biển năm 1982 thì Việt Nam có toàn quyền khảo sát, thăm dò, khai thác các tài nguyên".
Bay Vút: Bước đi kế tiếp của Trung Quốc có thể là gì, thưa ông?
Ông Hoàng Việt: “Một điều phía Việt Nam cần cẩn trọng là Trung Quốc, sau những hành động xâm lấn, có thể đưa ra cái bẫy “gác tranh chấp, cùng khai thác”. Thế nhưng lại cùng khai thác ở ngay trong thềm lục địa, trong vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam mà hiển nhiên mình phải có toàn quyền khai thác. Đặc biệt là hiện tại Việt Nam và Trung Quốc lại đang đàm phán ở cấp thứ trưởng ngoại giao về nguyên tắc giải quyết chung trong tranh chấp trên biển. Tôi nghĩ các hành động hung hăng của Trung Quốc có lẽ sẽ còn tiếp diễn rất nhiều, đây mới chỉ là khúc dạo đầu thôi".
Bay Vút: Ông đánh giá thế nào về những phản ứng của nhà nước Việt Nam trước các động thái của Trung Quốc mấy ngày qua?
Ông Hoàng Việt: “Tôi nghĩ phản ứng của nhà nước Việt Nam rất kịp thời và cũng thẳng thắn. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nguyễn Phương Nga còn tuyên bố hải quân Việt Nam sẽ làm mọi thứ để bảo vệ chủ quyền. Điều này tôi rất đồng ý, chúng ta không muốn sử dụng biện pháp chiến tranh nhưng chúng ta phải bằng mọi cách bảo vệ cái gì thuộc về của chúng ta. Tuy nhiên, Việt Nam trong vụ Bình Minh cũng có chút bị động. Chúng ta nên nhận thức rằng hành động của Trung Quốc là nằm trong một chuỗi tính toán như thế và cần chủ động hơn trong cách đối phó".
Bay Vút: Theo dõi các động thái của Việt Nam thì có vẻ có một sự thay đổi lớn trong phản ứng với Trung Quốc, chẳng hạn như báo chí được cho phép đưa tin rộng rãi hơn?
Ông Hoàng Việt: “Cũng không hẳn là thay đổi lớn mà là đã đến lúc không thể không làm được. Nếu không lên tiếng thì mọi chuyện sẽ trôi qua, sẽ thành tiền lệ, Trung Quốc sẽ tiếp tục lấn tới nữa. Khi sự xâm phạm của Trung Quốc ở mức nghiêm trọng như vậy thì buộc phía Việt Nam phải có phản ứng mạnh thôi".
Bay Vút: Theo ông, Việt Nam cần có thêm những bước đi nào nữa trong việc đối phó với các hành động gây hấn của Trung Quốc ở Biển Đông?
Ông Hoàng Việt: “Trước mắt là Việt Nam phải có những động thái để kêu gọi cộng đồng quốc tế, đặc biệt là các nước ASEAN . Các nước ASEAN mà cùng lên tiếng mạnh thì có lẽ thái độ của Trung Quốc cũng sẽ thay đổi. Đặc biệt, trong Đối thoại Sangri-La về an ninh Châu Á sắp tới tại Singapore, Việt Nam nên đưa vấn đề này ra bàn thảo. Bởi nếu cứ để diễn biến thế này, Trung Quốc vấn cố tình tiếp tục như thế và Việt Nam bằng mọi giá bảo vệ quyền chủ quyền, quyền tài phán của mình thì tương lai về một cuộc xung đột quân sự là điều khó tránh. Mà chiến tranh thì chẳng bên nào có lợi, kể cả Trung Quốc".
“Đồng thời, một điều rất quan trọng bây giờ là Việt Nam phải nhanh chóng ban hành luật biển, phải luật hóa, quy định rõ những vùng biển nào của ta và cách hành xử để khi bị xâm phạm thì lực lượng cảnh sát biển sẽ dễ xử lý. Luật biển Việt Nam soạn thảo đến 13 năm nay vẫn chưa đưa ra Quốc hội để thông qua, trong khi các quốc gia khác xung quanh đã có cả rồi".
Bay Vút: Theo thông tin trên báo Sài Gòn Tiếp thị mới đây thì tại Quảng Ngãi đã có xã thành lập đội dân quân biển chia nhóm hoạt động trên các tàu đánh cá, có thể “độc lập chiến đấu” trong một số tình huống. Theo ông, điều này có nên không?
Ông Hoàng Việt: “Khó lắm, cái này phải nghiên cứu kỹ lại. Nó có thể gây nguy hiểm thêm cho ngư dân. Khi bị bắt, ngư dân không có súng có thể còn được đối xử bình thường, có súng thì có khi lại quy cho là hải tặc là mọi chuyện phức tạp hơn. Còn tàu cá của ngư dân thì không thể nào mà so sánh với các tàu hải giám hay tàu quân sự trang bị hiện đại của Trung Quốc được".
Bay Vút: Sau sự kiện hôm 26-5, ông có đề xuất đưa vụ việc ra tòa án quốc tế. Theo ông, Việt Nam có những lợi thế và lợi ích gì nếu kiện lên tòa án quốc tế?
Ông Hoàng Việt: “Thẳng thắn mà nói thì đưa ra tòa quốc tế lúc này là không được. Để đưa sự việc ra các tòa như Tòa án Công lý Quốc tế, Tòa án Quốc tế về Luật biển và Tòa án Trọng tài Quốc tế đều phải có sự chấp nhận của các bên tranh chấp, tức hai quốc gia phải đồng ý đưa ra tòa thì mới có thể giải quyết. Mà đương nhiên là Trung Quốc không chấp nhận, và như vậy tòa không đủ thẩm quyền để giải quyết. Còn chuyện đơn phương đưa ra tòa quốc tế giải quyết thì phải với điều kiện là các bên trong tranh chấp trước đó phải có tuyên bố đơn phương chấp nhận thẩm quyền của tòa. Tuy nhiên,vào năm 2006 Trung Quốc đã đưa ra tuyên bố khước từ. Như vậy, khả năng đưa ra tòa quốc tế rất thấp. Theo tôi, chúng ta vẫn có thể đưa ra các khả năng như thế để tham khảo. Ít ra nó cũng sẽ thu hút sự quan tâm của dư luận quốc tế và thể hiện thái độ, sự phản ứng tới cùng của ta".
Bay Vút: Thưa ông, liệu chúng ta có thể nói tình hình căng thẳng Biển Đông đã bước sang một giai đoạn mới gay cấn hơn không?
Ông Hoàng Việt: “Như tôi đã nói thì các hành động hung hăng của Trung Quốc có lẽ sẽ còn tiếp diễn phức tạp hơn nữa. Từ đầu năm tôi đã tiên lượng rằng khả năng khoảng tháng 5 thể nào cũng căng thẳng, vì hằng năm Trung Quốc vẫn tung ra lệnh cấm đánh bắt cá ở biển Đông từ ngày 16-5. Năm nào các hành động của Trung Quốc cũng thường bắt đầu gia tăng vào tháng 5, gây nên căng thẳng dai dẳng giữa hai bên. Những hành động của Trung Quốc chắc chắn không phải là cuối cùng, đó chỉ là những hành động nối tiếp có tính toán trong một chuỗi các hành động của Trung Quốc để làm cho các quốc gia khác công nhận ‘đường lưỡi bò’ họ đưa ra. Tình hình sẽ còn căng thẳng hơn nữa.
By bayvut.com
