Trang Chính
Tìm kiếm
Đăng ký
Đăng Nhập
Bài Viết
Đến Từ 
Sinh Nhật 
PointNgày ấy có
một ông thượng thư đầu triều nổi tiếng là người nghiêm khắc và hách
dịch. Ông có tính nóng như lửa. Đã thế ông lại có quyền "tiền trảm hậu
tấu" nên không khỏi giết oan một số người vô tội. Trong triều ngoài quận
người ta coi ông như vị hung thần. Mỗi lần ông thét đao phủ chém một
người nào, thì dù là kẻ thân thiết nhất cũng không ai có thể can được,
cho nên những người ở gần đều sợ ông như cọp.
Ông thượng có một sở thích đệ nhất là món hát bội. Ngày ấy chưa có rạp
tuồng bán vé cho công chúng vào xem như sau này, cho nên các nhà quyền
quý thường nuôi gánh hát riêng. Chẳng những ông thích xem hát mà còn tự
tay biên soạn nhiều vở tuồng, vì vậy ông cũng có một gánh hát trong nhà.
Trong số đào kép của gánh hát này thì có kép Châu là một tay xuất sắc.
Kép Châu tuổi trẻ tài cao, thường được người xem tán thưởng về hát hay
múa dẻo, nhất là đám nữ giới mỗi lần thấy anh thủ vai chính trên sân
khấu thì thường mê như điếu đổ về cả thanh lẫn sắc.
Ông thượng không có con trai, chỉ có một cô con gái rất xinh tên là
Nhung. Cũng như thói thường của mọi nhà quyền quý khác, ông chăm dạy cho
con mọi điều công, dung, ngôn, hạnh. Thấy con gái thông minh và tài
hoa, ông yêu dấu rất mực. Đến nỗi hằng ngày hút thuốc, nếu không có
thuốc do con ông quấn thì ông hút không ngon. Tuy nhiên, một việc oái
oăm ông không bao giờ ngờ tới là cô Nhung được ông dạy dỗ chăm sóc là
thế lại thầm yêu trộm nhớ kép Châu. Về phần kép Châu tuy biết thân phận
hèn kém, tuy biết tính mạng treo đầu sợi tóc cũng không nỡ vô tình với
công nương. Hai bên đã nhiều lần kín đáo gặp gỡ và cũng đã từng chỉ non
thề biển, quyết sống chết có nhau.
Một hôm ông thượng ăn mừng thọ. Ngoài tiệc tùng đãi khách như thường lệ,
còn có một đêm hát bội đặc biệt diễn một vở do ông biên soạn. Thủ vai
chính không có ai khác ngoài kép Châu. Trong khi đào kép đang cố gắng
trổ tài trên sân khấu thì ông thượng chăm chú cầm chầu. Hứng thú, ông
đốt hết điếu này sang điếu khác. Bỗng chốc số thuốc quấn sẵn đựng trong
một cái hộp bằng vàng đã hết nhẵn, ông bèn sai lính hầu vào bảo công
nương quấn tiếp cho ông mười điếu nữa. Nhưng tên lính hầu đi quá lâu làm
cho ông sốt ruột. Cho đến khi hắn bưng được hộp thuốc vào, ông mắng
ngay:
- Mày đi đâu mà lâu thế?
Tên lính hầu đáp:
- Bẩm, vì công nương không có nhà nên con lại phải đi tìm, công nương vừa quấn xong là con mang đến đây liền.
Ông thượng không nói gì. Nhưng khi cầm lên một điếu ông lập tức chau
mày. Thuốc của con gái ông quấn bao giờ cũng khéo: vừa gọn vừa chặt bằng
giấy quyến tinh khiết, mười điếu không sai một. Đằng này đã quấn lỏng
lại có nhiều vết bẩn. Bực mình, ông quát tên lính hầu:
- Vào gọi công nương mày tới đây tao bảo.
- Dạ.
Ấy thế nhưng lần này tên lính hầu cũng lại đi mất hút. Đợi một thôi một
hồi, ông mới thấy cô con gái yêu đến. Ông mắng phủ đầu ít câu về điếu
thuốc quấn không thành điếu, rồi đuổi con ra. Nhưng khi cô Nhung lui
gót, ông vừa nhìn theo chợt trông thấy trên má của con có một cái vết
đỏ. - "Hừ, làm sao nó lại có vẻ nhem nhuốc thế kia". Nghĩ thế, song ông
vẫn để tâm trí vào trống chầu.
Giữa lúc ấy, đến lượt kép Châu bước lên đài. Ông thượng liếc nhìn thấy
bộ mặt hóa trang của hắn cũng nhem nhuốc, nhợt nhạt, thì ông bỗng đoán
ra nông nỗi. Một cơn giận bừng bừng bốc lên: - "Chà thằng này láo thật.
Đồ xướng ca vô loài". Rồi ông lại nghĩ đến con gái: - "Không ngờ con gái
ta lại đâm ra mê say nó, giở trò trên bộc trong dâu. Không thể tha thứ
được!". Tuy nghĩ vậy, ngoài mặt ông vẫn điềm tĩnh, tay vẫn đánh trống
chầu không nhầm lỗi.
Khi màn bắt đầu hạ để chuyển sang một cảnh khác, lập tức ông đứng dậy dõng dạc truyền lệnh:
- Quân đâu, dẫn kép Châu ra sân, chém đầu!
Tiếng quân hầu dạ ran. Các quan khách và mọi người đang xem hát ai nấy
đều ngơ ngác kinh hồn. Chẳng ai hiểu duyên cớ vì đâu mà có cái án tử
hình đột ngột này. Đây đó tiếng người thì thầm: - "Có lẽ nó đã làm điều
gì đó hỗn xược với cụ lớn". Hay là: - "Chắc tên kép ấy đã phạm "húy" cụ
lớn hay là phạm "húy" hoàng đế thì phải".
Trong khi kép Châu còn nguyên cả y phục tuồng bị đao phủ lôi ra sân, thì
cô Nhung vẻ mặt hốt hoảng chạy tới trước ghế của cha mình ngồi thụp
xuống vái lấy vái để:
- Trăm lạy cha, xin cha tha cho anh ấy. Có giết xin cha cứ giết mình con đây!
Nghe câu nói, ông thượng vẫn không động lòng, mà lại còn cảm thấy như bị thách thức. Trợn mắt, ông quát:
- A, nếu thế thì quân bay hãy cởi trói cho kép Châu mà bắt giải công nương ra chết thế.
Bọn quân hầu nhìn nhau toáng đảm, không ai dám cất tay động chân. Ông thượng đứng bật dậy quát:
- Chúng mày đã nghe rõ lệnh ta chưa?
Lại có tiếng dạ ran. Lính hầu xúm lại dẫn cô Nhung đi ra sân. Không có
một lời can ngăn. Không một ai nhúc nhích. Một lát sau, một tiếng rú của
công nương bật lên ai oán, rồi tất cả rơi vào im lặng.
Bấy giờ ông thượng quay lại phía bọn đào kép đang chúi vào một xó nhắc: - "Chúng mày hãy diễn tiếp đi!".
Tiếng đàn, nhị, trống, chiêng,v.v. thốt nhiên lại cất lên. Người xem tuy
chẳng còn hứng thú xem tiếp, nhưng không một ai dám bỏ chỗ ngồi ra đi.
Ông thượng miệng vẫn hút thuốc, tay vẫn nắm lấy dùi trống chầu như không
có việc gì xảy ra. Màn diễn đến đoạn cuối: vai chính sẽ than thở bên
xác người yêu. Kép Châu lại bước lên đài, mặt cắt không được giọt máu.
Anh hát những câu hết sức buồn thảm, anh khóc thật và tỏ điệu bộ não
nùng chưa bao giờ làm rung động người xem đến thế. Cứ như vậy, tiếng
than khóc mỗi lúc một ai oán. Cho đến câu hát cuối cùng vừa dứt, kép
Châu kêu lên mấy tiếng thảm thiết không có trong vở:
- Em ôi! Em hãy đợi anh với!
Đoạn rút trong tay áo một con dao găm đâm ngay vào cổ họng và ngã lăn xuống khán đài. (1)
Truyện này gần như là một truyện thuộc loại muộn nhất của cổ tích, đã
mang dáng dấp truyện ngắn hiện đại. Mặc dầu vậy nó cũng có dị bản, nhưng
kết cục của dị bản lại không bi đát như truyện trên:
"Trong nhà một ông tuần nọ có nuôi một gánh hát
riêng. Trong số diễn viên cũng có một kép trẻ tuổi đẹp trai hát hay, lôi
cuốn được nhiều người, nhất là giới phụ nữ. Cũng như truyện trên, kép
ta lọt vào mắt xanh con gái ông tuần. Thế rồi mối tình thầm lén ngày một
nảy nở. ở đây không có cái vết đỏ trên má cô nàng, mà là bức thư tình
của cô do một bạn đồng nghiệp của kép lấy trộm đưa tới ông tuần. Cơn
thịnh nộ của ông bùng lên, ông tuốt kiếm bảo người đi tìm kép dẫn đến
cho ông tức khắc. Nhưng kép lại vắng mặt lúc đó, nên kết thúc của truyện
mang đôi chút hài hước. Trong khi chờ đợi tội nhân, ông cho giam con
gái lại; thấy đôi hia đế cong của kép, ông dùng kiếm băm vằm như băm vằm
người thật để hả cơn giận. Cơn giận dịu đi trông thấy. Đến chiều, theo
dự định, vở tuồng "Từ Thứ quy Tào" sẽ diễn mà vai chính Từ Thứ thì ngoài
kép ra không ai có thể thay được. Nhưng, kép ta có lẽ vì sợ vẫn chưa về
mà nếu về cũng không có hia để đóng. Cuối cùng, ông tuần bảo người nhà
đi mua một đôi hia khác và giục đi tìm kép về gấp để cho vở tuồng không
bị hoãn lại. (2)
1. Theo Tiểu thuyết thứ bảy (1935); tạp chí Đông - Nam Á, số 16 (1950); và Phổ thông, số 3 (1952).
2. Theo Bách khoa, số 382 (1972).
một ông thượng thư đầu triều nổi tiếng là người nghiêm khắc và hách
dịch. Ông có tính nóng như lửa. Đã thế ông lại có quyền "tiền trảm hậu
tấu" nên không khỏi giết oan một số người vô tội. Trong triều ngoài quận
người ta coi ông như vị hung thần. Mỗi lần ông thét đao phủ chém một
người nào, thì dù là kẻ thân thiết nhất cũng không ai có thể can được,
cho nên những người ở gần đều sợ ông như cọp.
Ông thượng có một sở thích đệ nhất là món hát bội. Ngày ấy chưa có rạp
tuồng bán vé cho công chúng vào xem như sau này, cho nên các nhà quyền
quý thường nuôi gánh hát riêng. Chẳng những ông thích xem hát mà còn tự
tay biên soạn nhiều vở tuồng, vì vậy ông cũng có một gánh hát trong nhà.
Trong số đào kép của gánh hát này thì có kép Châu là một tay xuất sắc.
Kép Châu tuổi trẻ tài cao, thường được người xem tán thưởng về hát hay
múa dẻo, nhất là đám nữ giới mỗi lần thấy anh thủ vai chính trên sân
khấu thì thường mê như điếu đổ về cả thanh lẫn sắc.
Ông thượng không có con trai, chỉ có một cô con gái rất xinh tên là
Nhung. Cũng như thói thường của mọi nhà quyền quý khác, ông chăm dạy cho
con mọi điều công, dung, ngôn, hạnh. Thấy con gái thông minh và tài
hoa, ông yêu dấu rất mực. Đến nỗi hằng ngày hút thuốc, nếu không có
thuốc do con ông quấn thì ông hút không ngon. Tuy nhiên, một việc oái
oăm ông không bao giờ ngờ tới là cô Nhung được ông dạy dỗ chăm sóc là
thế lại thầm yêu trộm nhớ kép Châu. Về phần kép Châu tuy biết thân phận
hèn kém, tuy biết tính mạng treo đầu sợi tóc cũng không nỡ vô tình với
công nương. Hai bên đã nhiều lần kín đáo gặp gỡ và cũng đã từng chỉ non
thề biển, quyết sống chết có nhau.
Một hôm ông thượng ăn mừng thọ. Ngoài tiệc tùng đãi khách như thường lệ,
còn có một đêm hát bội đặc biệt diễn một vở do ông biên soạn. Thủ vai
chính không có ai khác ngoài kép Châu. Trong khi đào kép đang cố gắng
trổ tài trên sân khấu thì ông thượng chăm chú cầm chầu. Hứng thú, ông
đốt hết điếu này sang điếu khác. Bỗng chốc số thuốc quấn sẵn đựng trong
một cái hộp bằng vàng đã hết nhẵn, ông bèn sai lính hầu vào bảo công
nương quấn tiếp cho ông mười điếu nữa. Nhưng tên lính hầu đi quá lâu làm
cho ông sốt ruột. Cho đến khi hắn bưng được hộp thuốc vào, ông mắng
ngay:
- Mày đi đâu mà lâu thế?
Tên lính hầu đáp:
- Bẩm, vì công nương không có nhà nên con lại phải đi tìm, công nương vừa quấn xong là con mang đến đây liền.
Ông thượng không nói gì. Nhưng khi cầm lên một điếu ông lập tức chau
mày. Thuốc của con gái ông quấn bao giờ cũng khéo: vừa gọn vừa chặt bằng
giấy quyến tinh khiết, mười điếu không sai một. Đằng này đã quấn lỏng
lại có nhiều vết bẩn. Bực mình, ông quát tên lính hầu:
- Vào gọi công nương mày tới đây tao bảo.
- Dạ.
Ấy thế nhưng lần này tên lính hầu cũng lại đi mất hút. Đợi một thôi một
hồi, ông mới thấy cô con gái yêu đến. Ông mắng phủ đầu ít câu về điếu
thuốc quấn không thành điếu, rồi đuổi con ra. Nhưng khi cô Nhung lui
gót, ông vừa nhìn theo chợt trông thấy trên má của con có một cái vết
đỏ. - "Hừ, làm sao nó lại có vẻ nhem nhuốc thế kia". Nghĩ thế, song ông
vẫn để tâm trí vào trống chầu.
Giữa lúc ấy, đến lượt kép Châu bước lên đài. Ông thượng liếc nhìn thấy
bộ mặt hóa trang của hắn cũng nhem nhuốc, nhợt nhạt, thì ông bỗng đoán
ra nông nỗi. Một cơn giận bừng bừng bốc lên: - "Chà thằng này láo thật.
Đồ xướng ca vô loài". Rồi ông lại nghĩ đến con gái: - "Không ngờ con gái
ta lại đâm ra mê say nó, giở trò trên bộc trong dâu. Không thể tha thứ
được!". Tuy nghĩ vậy, ngoài mặt ông vẫn điềm tĩnh, tay vẫn đánh trống
chầu không nhầm lỗi.
Khi màn bắt đầu hạ để chuyển sang một cảnh khác, lập tức ông đứng dậy dõng dạc truyền lệnh:
- Quân đâu, dẫn kép Châu ra sân, chém đầu!
Tiếng quân hầu dạ ran. Các quan khách và mọi người đang xem hát ai nấy
đều ngơ ngác kinh hồn. Chẳng ai hiểu duyên cớ vì đâu mà có cái án tử
hình đột ngột này. Đây đó tiếng người thì thầm: - "Có lẽ nó đã làm điều
gì đó hỗn xược với cụ lớn". Hay là: - "Chắc tên kép ấy đã phạm "húy" cụ
lớn hay là phạm "húy" hoàng đế thì phải".
Trong khi kép Châu còn nguyên cả y phục tuồng bị đao phủ lôi ra sân, thì
cô Nhung vẻ mặt hốt hoảng chạy tới trước ghế của cha mình ngồi thụp
xuống vái lấy vái để:
- Trăm lạy cha, xin cha tha cho anh ấy. Có giết xin cha cứ giết mình con đây!
Nghe câu nói, ông thượng vẫn không động lòng, mà lại còn cảm thấy như bị thách thức. Trợn mắt, ông quát:
- A, nếu thế thì quân bay hãy cởi trói cho kép Châu mà bắt giải công nương ra chết thế.
Bọn quân hầu nhìn nhau toáng đảm, không ai dám cất tay động chân. Ông thượng đứng bật dậy quát:
- Chúng mày đã nghe rõ lệnh ta chưa?
Lại có tiếng dạ ran. Lính hầu xúm lại dẫn cô Nhung đi ra sân. Không có
một lời can ngăn. Không một ai nhúc nhích. Một lát sau, một tiếng rú của
công nương bật lên ai oán, rồi tất cả rơi vào im lặng.
Bấy giờ ông thượng quay lại phía bọn đào kép đang chúi vào một xó nhắc: - "Chúng mày hãy diễn tiếp đi!".
Tiếng đàn, nhị, trống, chiêng,v.v. thốt nhiên lại cất lên. Người xem tuy
chẳng còn hứng thú xem tiếp, nhưng không một ai dám bỏ chỗ ngồi ra đi.
Ông thượng miệng vẫn hút thuốc, tay vẫn nắm lấy dùi trống chầu như không
có việc gì xảy ra. Màn diễn đến đoạn cuối: vai chính sẽ than thở bên
xác người yêu. Kép Châu lại bước lên đài, mặt cắt không được giọt máu.
Anh hát những câu hết sức buồn thảm, anh khóc thật và tỏ điệu bộ não
nùng chưa bao giờ làm rung động người xem đến thế. Cứ như vậy, tiếng
than khóc mỗi lúc một ai oán. Cho đến câu hát cuối cùng vừa dứt, kép
Châu kêu lên mấy tiếng thảm thiết không có trong vở:
- Em ôi! Em hãy đợi anh với!
Đoạn rút trong tay áo một con dao găm đâm ngay vào cổ họng và ngã lăn xuống khán đài. (1)
o O o
Khảo dị
Khảo dị
Truyện này gần như là một truyện thuộc loại muộn nhất của cổ tích, đã
mang dáng dấp truyện ngắn hiện đại. Mặc dầu vậy nó cũng có dị bản, nhưng
kết cục của dị bản lại không bi đát như truyện trên:
"Trong nhà một ông tuần nọ có nuôi một gánh hát
riêng. Trong số diễn viên cũng có một kép trẻ tuổi đẹp trai hát hay, lôi
cuốn được nhiều người, nhất là giới phụ nữ. Cũng như truyện trên, kép
ta lọt vào mắt xanh con gái ông tuần. Thế rồi mối tình thầm lén ngày một
nảy nở. ở đây không có cái vết đỏ trên má cô nàng, mà là bức thư tình
của cô do một bạn đồng nghiệp của kép lấy trộm đưa tới ông tuần. Cơn
thịnh nộ của ông bùng lên, ông tuốt kiếm bảo người đi tìm kép dẫn đến
cho ông tức khắc. Nhưng kép lại vắng mặt lúc đó, nên kết thúc của truyện
mang đôi chút hài hước. Trong khi chờ đợi tội nhân, ông cho giam con
gái lại; thấy đôi hia đế cong của kép, ông dùng kiếm băm vằm như băm vằm
người thật để hả cơn giận. Cơn giận dịu đi trông thấy. Đến chiều, theo
dự định, vở tuồng "Từ Thứ quy Tào" sẽ diễn mà vai chính Từ Thứ thì ngoài
kép ra không ai có thể thay được. Nhưng, kép ta có lẽ vì sợ vẫn chưa về
mà nếu về cũng không có hia để đóng. Cuối cùng, ông tuần bảo người nhà
đi mua một đôi hia khác và giục đi tìm kép về gấp để cho vở tuồng không
bị hoãn lại. (2)
1. Theo Tiểu thuyết thứ bảy (1935); tạp chí Đông - Nam Á, số 16 (1950); và Phổ thông, số 3 (1952).
2. Theo Bách khoa, số 382 (1972).
