Thuở xưa có
một người thợ rừng lực lưỡng khoẻ mạnh. Cái rìu cái búa thông thường anh
cầm lỏng tay, phải thuê thợ rèn đánh to bằng hai bàn tay xoè, dùng mới
vừa sức. Cây gỗ to bằng thân người, anh chỉ đẵn bốn nhát là xong; còn
những cây cổ thụ to bằng bánh xe trâu, bằng cái nong, cái nia, anh chặt
một ngày cũng được vài mươi khúc. Tính ra số gỗ anh đẵn được, từ ngày
mới biết vác rìu vào rừng đến giờ, cũng đủ dựng nhà cho ba làng, bảy
xóm, chín mười ngôi đền, ngôi miếu. Nhưng ngôi nhà vợ chồng anh thì chỉ
vừa lọt cái giường, chiếc chiếu. Ngôi nhà thấp đến nỗi anh ra vào thì
đầu đụng nóc, vai chạm kèo. Vì nhà anh quá nghèo, vợ lại hay ốm đau, nên
đẵn được bao nhiêu gỗ anh đều phải bán rẻ mới kịp mua thuốc cho vợ, mua
gạo cho mình. Vì vậy người vợ thường phàn nàn:
- Mình có đốn hết gỗ trong rừng cũng chẳng “đủ” làm một cái nhà ba gian.
Người thợ rừng cũng biết đời mình không sao tránh khỏi điều vợ lo. Nhưng
không có cách nào thoát được cảnh bữa sáng lo bữa chiều. Lúc vợ có chửa
được bảy tháng, anh thợ rừng đi đốn gỗ về đóng cho vợ một cái giường.
Cây gỗ không to, anh mới chặt ba nhát búa mà nó đã chuyển mình sắp ngã.
Không may, một luồng gió thổi đến rất mạnh, cây gỗ ngã trái chiều. Anh
thợ rừng tránh không kịp, bị gỗ đè gẫy cả hai tay. Thế là mọi việc đều
đổ lên đầu người vợ ốm, đang có mang. Chị chạy khắp đầu làng cuối xóm
vay mượn về nuôi chồng. Nhưng bạn nghèo thì không có, còn người có của
thì chẳng thương người nghèo. Vợ người thờ rừng phải ra sông bắt hến
nuôi chồng bữa cháo bữa rau. Nước sông khá sâu, chị phải ngâm mình dướin
nước cả ngày mới bắt được một bữa hến.
Một hôm, trời mưa trên nguồn rất lớn, chị đang lăn ngụp giữa sông thị
nước nguồn về cuốn chị đi. May sao, chị vớ được một cây chuối lở gốc
trôi giữa dòng mới thoát chết, nhưng về đến nhà thì chị đẻ. Nhà anh thợ
rừng càng khổ cực hơn, chồng không làm gì được, vợ ốm nặng, đức con trai
đẻ thiếu tháng không lúc nào được bú no sữa mẹ. Thằng bé không chết
nhưng càng lớn càng gầy còm; mãi đến năm mười bảy tuổi mà người khẳng
khiu như cái gậy, xương bọc da, đầu gối to hơn bắp đùi. Khi ngồi đầu gối
cao quá vai, tóc trên đầu thưa như lông chân, người lùng nhùng, khi đã
ngồi xuống rồi thì không muốn đứng lên. Vợ chồng anh thợ rừng thương
con, nên dù nhà nghèo nhưng không bắt con làm gì. Họ đặt tên cho con là
Gầy.
Một hôm, Gầy cầm cần câu ra sân ngồi dưới một gốc cây sung câu cá. Gặp
hôm cá cắn, mới ngồi chưa nóng chỗ mà em đã câu được mấy con cá to. Đói
ăn đã lâu, thấy mấy con cá tươi ngon, em liền lấy củi nhóm lửa tại gốc
sung nướng cá ăn. Lúc ấy mặt trời lên được nửa buổi, gió thổi mạnh hắt
bóng ngọn lửa xuống dòng sông, một con cá con ở dưới nước vọt lên nhìn,
bị con chim bói cá rình trên cây đớp được. Sẵn củi để bên, Gầy ném con
chim; con chim bay vù đi thả con cá rơi lại xuống sông.
Sáng hôm sau, em lại cầm cần ra chỗ cũ ngồi câu cá, nhưng vừa đến đã
thấy ai bày sẵn dưới gốc cây một con cá nướng to bằng bắp chân và một rá
cơm trắng. Mùi cá tươi, cơm nóng thơm nức mũi, tuy chẳng biết là của
ai, nhưng từ bé đến giờ chưa bữa nào được ăn ngon như thế, nên Gầy quên
câu, ngồi sà xuống ăn một mạch hết con cá nướng và rá cơm. Ăn xong, em
vốc nước lên uống thì nghe tiếng người giữa sông nói lên:
- Người đã ăn hết cơm hết cá, vậy là ta đã trả được ơn...
Gầy ngơ ngác nhìn ra thì thấy một việc kì lạ - một vật nửa trên là người, nửa dưới là cá nhô lên khỏi mặt nước giữa sông và nói:
- Ta là Thuỷ thần. Hôm qua con ta đi chơi trông thấy ngọn lửa chiếu
xuống, nó nhảy lên xem thì bị loài chim dữ bắt được. Nhờ có ngươi đánh
con chim dữ ấy, con ta mới thoát chết. Nay ta đền ơn... người cứ lên
khỏi đây sẽ biết.
Em Gầy lóp ngóp chạy lên bờ, đầu chạm phải gốc sung, gốc sung vẹo sang
một bên. Một sức mạnh kì lạ đã làm cho em Gầy khoẻ lên vạn lần. Em béo
lên, thịt căng ra, mắt sáng, tay chân cứng bóp không lún, tóc dày và
cứng như rễ tre. Em gầy chạy một mạch về nhà. Vui mừng qua, em nhảy múa
reo hò, rồi vớ lấy cái rìu của cha chém đông, chém tây, chém tả, chém
hữu. Chiếc rìu nặng thế mà em cầm nhẹ như chiếc đũa bếp. Cái rìu của cha
đối với em bây giờ bé nhỏ quá rồi. Nên em phải rèn một cái lưỡi rìu to
bằng bốn bàn tay xoè thì mới vừa tay. Thế rồi, hàng ngày Gầy vác rìu vào
rừng đẵn gỗ để nuôi cha mẹ.
Năm ấy nhà vua xây dựng nhiều cung điện. Vua thuê rất nhiều thợ rừng đi
đốn gỗ. Gầy xin nhập bọn thợ. Với sức khoẻ và lưỡi rìu to ấy, mỗi ngày
em đẵn không biết là bao nhiêu gỗ lim, gỗ trác, gỗ mun, cây nào cũng to
như cái nong, cái nia. Nhưng thấy Gầy ít tuổi, bọn thợ rừng bắt nạt,
chúng ngồi chơi, hoặc chui vào bóng râm ngủ một ngày, rồi lấy gỗ của Gầy
bán được đem chia nhau, chỉ cho Gầy một phần ít. Nên Gầy đẵn gỗ giỏi
hơn cha gấp mười lần mà vẫn không đủ nuôi cha mẹ.
Thuê đẵn gỗ xong, vua dựng đền. Ngôi đền toàn gỗ quý, cột cái to bằng
cái nong, cột con bằng cái nia, xà ngang xà dọc dài hàng chục sải tay,
to đến vài người ôm không xuể. Dựng cột dựng kèo xong, còn cây đòn dông
to hơn cái bánh xe trâu, được ghép lại bằng năm cây gỗ lim, dài đến hơn
hai mươi sải tay, nên tất cả phường thợ, cả quân lính trong triều ra
giúp sức vẫn không sao đặt nổi lên ngàm cái vì kèo. Phường thợ lại cho
người đến cầu khẩn Gầy. Gầy đến xin vua cho ăn một bữa cơm. Vua ra lệnh
nấu một thùng gạo tẻ, một vạc canh và một con dê luộc. Ăn xong, Gầy vác
hẳn một đầu cây đòn dông đặt lên vì kéo. Đặt xong một bên, Gầy đến xốc
bên kia lên vai, bước theo các bậc đá đặt nốt lên. Cây đòn dông to, dài
hai mươi sải, cả phường lính hì hục cả tháng không đặt lên được, còn Gầy
chỉ làm chưa nhai dập miếng trầu đã xong. Vua thưởng cho Gầy ba xe lúa,
bảy vò mắm và chín con dê. Gầy đem tất cả những thứ ấy về nuôi cha mẹ.
Vua có một cô công chúa mặt đẹp như tranh, da trắng như ngà. Nhiều hoàng
tử, vua chúa các nước đều đến hỏi làm vợ. Trước bao nhiêu người quyền
cao chức trọng, giàu có như nhau, vua chưa biết nên gả cho ai, cô công
chúa cũng chưa biết chọn ai. Nhưng các vua, các hoàng tử kia thì sợ mất
phần, nên cũng đem quân đến đánh, cướp cô công chúa. Đất nước ngập khói
ngập lửa, đâu đâu cũng có giặc. Giặc Đông, giặc Tây, giặc hô hét ở phía
Nam, giặc tung hoành ở phía Bắc. Nhà vua cuống cuồng, quan văn quan võ
đều run sợ, ai cũng mang vợ con đi trốn chứ chẳng ai dám ra chống giặc.
Gầy liền vác rìu lên rừng đẵn một cây gỗ lim to bằng cái nia, dài chín
sải, vác đi đánh giặc. Chân của Gầy bây giờ khoẻ mạnh như chân voi, đi
đến đâu giặc chạy tan tác đến đó. Gầy đi từ Nam ra Bắc, vác gậy lao
thẳng vào giữa quân giặc mà quật. Cây gỗ của Gầy quật xuống một nhát,
quân giặc chết có đến nghìn người. Xác giặc chết như trâu, đứa chưa chết
thì lạy lục xin tha, đứa ở xa thì đều cắm đầu cắm cổ chạy. Gầy đánh tan
được giặc ở phía Nam, phía Bắc, thì lũ giặc phía Đông phía Tây đã rùng
mình. Sợ sức khỏe kì lạ của Gầy, chúng dẫn nhau chạy hết về nước.
Gầy có công lớn, được vua rước về gả công chúa, phong cho làm tướng. Bọn
vua và bọn công tử các nước nghe con anh thợ rừng cưới được công chúa
thì tức đến vỡ mặt, nhưng sợ oai ông tướng Gầy, chẳng ai dám bén mảng
đến nửa. Từ đó, nhà người thợ rừng mới hết khổ.
một người thợ rừng lực lưỡng khoẻ mạnh. Cái rìu cái búa thông thường anh
cầm lỏng tay, phải thuê thợ rèn đánh to bằng hai bàn tay xoè, dùng mới
vừa sức. Cây gỗ to bằng thân người, anh chỉ đẵn bốn nhát là xong; còn
những cây cổ thụ to bằng bánh xe trâu, bằng cái nong, cái nia, anh chặt
một ngày cũng được vài mươi khúc. Tính ra số gỗ anh đẵn được, từ ngày
mới biết vác rìu vào rừng đến giờ, cũng đủ dựng nhà cho ba làng, bảy
xóm, chín mười ngôi đền, ngôi miếu. Nhưng ngôi nhà vợ chồng anh thì chỉ
vừa lọt cái giường, chiếc chiếu. Ngôi nhà thấp đến nỗi anh ra vào thì
đầu đụng nóc, vai chạm kèo. Vì nhà anh quá nghèo, vợ lại hay ốm đau, nên
đẵn được bao nhiêu gỗ anh đều phải bán rẻ mới kịp mua thuốc cho vợ, mua
gạo cho mình. Vì vậy người vợ thường phàn nàn:
- Mình có đốn hết gỗ trong rừng cũng chẳng “đủ” làm một cái nhà ba gian.
Người thợ rừng cũng biết đời mình không sao tránh khỏi điều vợ lo. Nhưng
không có cách nào thoát được cảnh bữa sáng lo bữa chiều. Lúc vợ có chửa
được bảy tháng, anh thợ rừng đi đốn gỗ về đóng cho vợ một cái giường.
Cây gỗ không to, anh mới chặt ba nhát búa mà nó đã chuyển mình sắp ngã.
Không may, một luồng gió thổi đến rất mạnh, cây gỗ ngã trái chiều. Anh
thợ rừng tránh không kịp, bị gỗ đè gẫy cả hai tay. Thế là mọi việc đều
đổ lên đầu người vợ ốm, đang có mang. Chị chạy khắp đầu làng cuối xóm
vay mượn về nuôi chồng. Nhưng bạn nghèo thì không có, còn người có của
thì chẳng thương người nghèo. Vợ người thờ rừng phải ra sông bắt hến
nuôi chồng bữa cháo bữa rau. Nước sông khá sâu, chị phải ngâm mình dướin
nước cả ngày mới bắt được một bữa hến.
Một hôm, trời mưa trên nguồn rất lớn, chị đang lăn ngụp giữa sông thị
nước nguồn về cuốn chị đi. May sao, chị vớ được một cây chuối lở gốc
trôi giữa dòng mới thoát chết, nhưng về đến nhà thì chị đẻ. Nhà anh thợ
rừng càng khổ cực hơn, chồng không làm gì được, vợ ốm nặng, đức con trai
đẻ thiếu tháng không lúc nào được bú no sữa mẹ. Thằng bé không chết
nhưng càng lớn càng gầy còm; mãi đến năm mười bảy tuổi mà người khẳng
khiu như cái gậy, xương bọc da, đầu gối to hơn bắp đùi. Khi ngồi đầu gối
cao quá vai, tóc trên đầu thưa như lông chân, người lùng nhùng, khi đã
ngồi xuống rồi thì không muốn đứng lên. Vợ chồng anh thợ rừng thương
con, nên dù nhà nghèo nhưng không bắt con làm gì. Họ đặt tên cho con là
Gầy.
Một hôm, Gầy cầm cần câu ra sân ngồi dưới một gốc cây sung câu cá. Gặp
hôm cá cắn, mới ngồi chưa nóng chỗ mà em đã câu được mấy con cá to. Đói
ăn đã lâu, thấy mấy con cá tươi ngon, em liền lấy củi nhóm lửa tại gốc
sung nướng cá ăn. Lúc ấy mặt trời lên được nửa buổi, gió thổi mạnh hắt
bóng ngọn lửa xuống dòng sông, một con cá con ở dưới nước vọt lên nhìn,
bị con chim bói cá rình trên cây đớp được. Sẵn củi để bên, Gầy ném con
chim; con chim bay vù đi thả con cá rơi lại xuống sông.
Sáng hôm sau, em lại cầm cần ra chỗ cũ ngồi câu cá, nhưng vừa đến đã
thấy ai bày sẵn dưới gốc cây một con cá nướng to bằng bắp chân và một rá
cơm trắng. Mùi cá tươi, cơm nóng thơm nức mũi, tuy chẳng biết là của
ai, nhưng từ bé đến giờ chưa bữa nào được ăn ngon như thế, nên Gầy quên
câu, ngồi sà xuống ăn một mạch hết con cá nướng và rá cơm. Ăn xong, em
vốc nước lên uống thì nghe tiếng người giữa sông nói lên:
- Người đã ăn hết cơm hết cá, vậy là ta đã trả được ơn...
Gầy ngơ ngác nhìn ra thì thấy một việc kì lạ - một vật nửa trên là người, nửa dưới là cá nhô lên khỏi mặt nước giữa sông và nói:
- Ta là Thuỷ thần. Hôm qua con ta đi chơi trông thấy ngọn lửa chiếu
xuống, nó nhảy lên xem thì bị loài chim dữ bắt được. Nhờ có ngươi đánh
con chim dữ ấy, con ta mới thoát chết. Nay ta đền ơn... người cứ lên
khỏi đây sẽ biết.
Em Gầy lóp ngóp chạy lên bờ, đầu chạm phải gốc sung, gốc sung vẹo sang
một bên. Một sức mạnh kì lạ đã làm cho em Gầy khoẻ lên vạn lần. Em béo
lên, thịt căng ra, mắt sáng, tay chân cứng bóp không lún, tóc dày và
cứng như rễ tre. Em gầy chạy một mạch về nhà. Vui mừng qua, em nhảy múa
reo hò, rồi vớ lấy cái rìu của cha chém đông, chém tây, chém tả, chém
hữu. Chiếc rìu nặng thế mà em cầm nhẹ như chiếc đũa bếp. Cái rìu của cha
đối với em bây giờ bé nhỏ quá rồi. Nên em phải rèn một cái lưỡi rìu to
bằng bốn bàn tay xoè thì mới vừa tay. Thế rồi, hàng ngày Gầy vác rìu vào
rừng đẵn gỗ để nuôi cha mẹ.
Năm ấy nhà vua xây dựng nhiều cung điện. Vua thuê rất nhiều thợ rừng đi
đốn gỗ. Gầy xin nhập bọn thợ. Với sức khoẻ và lưỡi rìu to ấy, mỗi ngày
em đẵn không biết là bao nhiêu gỗ lim, gỗ trác, gỗ mun, cây nào cũng to
như cái nong, cái nia. Nhưng thấy Gầy ít tuổi, bọn thợ rừng bắt nạt,
chúng ngồi chơi, hoặc chui vào bóng râm ngủ một ngày, rồi lấy gỗ của Gầy
bán được đem chia nhau, chỉ cho Gầy một phần ít. Nên Gầy đẵn gỗ giỏi
hơn cha gấp mười lần mà vẫn không đủ nuôi cha mẹ.
Thuê đẵn gỗ xong, vua dựng đền. Ngôi đền toàn gỗ quý, cột cái to bằng
cái nong, cột con bằng cái nia, xà ngang xà dọc dài hàng chục sải tay,
to đến vài người ôm không xuể. Dựng cột dựng kèo xong, còn cây đòn dông
to hơn cái bánh xe trâu, được ghép lại bằng năm cây gỗ lim, dài đến hơn
hai mươi sải tay, nên tất cả phường thợ, cả quân lính trong triều ra
giúp sức vẫn không sao đặt nổi lên ngàm cái vì kèo. Phường thợ lại cho
người đến cầu khẩn Gầy. Gầy đến xin vua cho ăn một bữa cơm. Vua ra lệnh
nấu một thùng gạo tẻ, một vạc canh và một con dê luộc. Ăn xong, Gầy vác
hẳn một đầu cây đòn dông đặt lên vì kéo. Đặt xong một bên, Gầy đến xốc
bên kia lên vai, bước theo các bậc đá đặt nốt lên. Cây đòn dông to, dài
hai mươi sải, cả phường lính hì hục cả tháng không đặt lên được, còn Gầy
chỉ làm chưa nhai dập miếng trầu đã xong. Vua thưởng cho Gầy ba xe lúa,
bảy vò mắm và chín con dê. Gầy đem tất cả những thứ ấy về nuôi cha mẹ.
Vua có một cô công chúa mặt đẹp như tranh, da trắng như ngà. Nhiều hoàng
tử, vua chúa các nước đều đến hỏi làm vợ. Trước bao nhiêu người quyền
cao chức trọng, giàu có như nhau, vua chưa biết nên gả cho ai, cô công
chúa cũng chưa biết chọn ai. Nhưng các vua, các hoàng tử kia thì sợ mất
phần, nên cũng đem quân đến đánh, cướp cô công chúa. Đất nước ngập khói
ngập lửa, đâu đâu cũng có giặc. Giặc Đông, giặc Tây, giặc hô hét ở phía
Nam, giặc tung hoành ở phía Bắc. Nhà vua cuống cuồng, quan văn quan võ
đều run sợ, ai cũng mang vợ con đi trốn chứ chẳng ai dám ra chống giặc.
Gầy liền vác rìu lên rừng đẵn một cây gỗ lim to bằng cái nia, dài chín
sải, vác đi đánh giặc. Chân của Gầy bây giờ khoẻ mạnh như chân voi, đi
đến đâu giặc chạy tan tác đến đó. Gầy đi từ Nam ra Bắc, vác gậy lao
thẳng vào giữa quân giặc mà quật. Cây gỗ của Gầy quật xuống một nhát,
quân giặc chết có đến nghìn người. Xác giặc chết như trâu, đứa chưa chết
thì lạy lục xin tha, đứa ở xa thì đều cắm đầu cắm cổ chạy. Gầy đánh tan
được giặc ở phía Nam, phía Bắc, thì lũ giặc phía Đông phía Tây đã rùng
mình. Sợ sức khỏe kì lạ của Gầy, chúng dẫn nhau chạy hết về nước.
Gầy có công lớn, được vua rước về gả công chúa, phong cho làm tướng. Bọn
vua và bọn công tử các nước nghe con anh thợ rừng cưới được công chúa
thì tức đến vỡ mặt, nhưng sợ oai ông tướng Gầy, chẳng ai dám bén mảng
đến nửa. Từ đó, nhà người thợ rừng mới hết khổ.